ΤΟ ΠΙΟ ΓΛΥΚΟ ΨΩΜΙ

Α. ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

     Το κείμενο του σχολικού εγχειριδίου σε διαδραστική μορφή μπορείτε να το βρείτε
     στην παρακάτω διεύθυνση:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A107/391/2582,10057/

Β. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΑΦΗΓΗΣΕΩΝ:

• Η λαϊκή αφήγηση είναι απλή και λιτή. Ο αφηγητής προχωρεί από τη μία σκηνή στην άλλη με συντομία και προσπαθεί να μην κουράσει τον ακροατή.
• Οι ελληνικές λαϊκές αφηγήσεις παρουσιάζουν μια αρκετά ζωντανή εικόνα από την καθημερινή ζωή του λαού μας και ιδιαίτερα την αγροτική.
• Η υπόθεση του παραμυθιού περιέχει μαγικά, υπερφυσικά γεγονότα με ήρωες δράκους, γίγαντες, μάγισσες, βασιλιάδες αλλά και απλούς ανθρώπους του λαού.
• Τα γεγονότα διαδραματίζονται σε αόριστο τόπο και χρόνο.
• Βασικό γνώρισμα των λαϊκών αφηγήσεων είναι η προφορικότητα και φαίνεται ότι λέγονταν μπροστά σε ακροατήριο.
• Η γλώσσα είναι απλή, ο λόγος παρατακτικός και κοφτός.
• Εκτός από την αφήγηση και την περιγραφή χρησιμοποιούνται και διάλογοι που διατηρούν τη ζωντάνια του προφορικού λόγου.
• Στα παραμύθια συναντάμε "μαγικούς αριθμούς" όπως το 3,7,12,40...
• Στο τέλος υπάρχει συνήθως το ηθικό δίδαγμα είτε καταφατικά είτε αποφατικά.
• Αρχίζουν συνήθως με το "Μια φορά κι έναν καιρό...." και τελειώνουν με το  "...και ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα."

     Αφού διαβάσετε τα παραπάνω χαρακτηριστικά των λαϊκών αφηγήσεων να εντοπίσετε ποια από αυτά υπάρχουν στο κείμενο "Το πιο γλυκό ψωμί".

Γ. Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ:

    Αν και το κάθε παραμύθι έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ωστόσο εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε κάποια κοινά χαρακτηριστικά σε όλα τα παραμύθια. Αυτά είναι:

• Στην αρχή του παραμυθιού υπάρχει ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί, ένας στόχος που πρέπει να επιτευχθεί.
• Στη συνέχεια ακολουθούν οι δοκιμασίες του ήρωα.
• Στο τέλος βρίσκεται η λύση και είναι όλοι ευτυχισμένοι.

 Ζητήστε από τους πιο μεγάλους της οικογένειάς σας να σας αφηγηθούν ένα παραμύθι που δεν υπάρχει στα βιβλία. Να το καταγράψετε και να το δημοσιεύσετε στο blog της τάξης σας μαζί με τα στοιχεία του αφηγητή (όνομα, ηλικία, καταγωγή, προέλευση...) που σας το εμπιστεύθηκε.

Δ. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΨΩΜΙΟΥ

Αναζητείστε στο λεξικό τη σημασία των παρακάτω λέξεων και τοποθετήστε τες  στη σωστή σειρά σύμφωνα με τη διαδικασία που απαιτείται για την παρασκευή του ψωμιού. Μπορείτε να βρείτε και να προσθέσετε και τις αντίστοιχες εικόνες και όλα μαζί να τα παρουσιάσετε με ένα Power Point στους συμμαθητές σας.

• αλωνίζω
• σπέρνω
• ζυμώνω
• αλέθω
• θερίζω
• τρώω
• ψήνω
• λιχνίζω

Ε.  ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

 Το παραμύθι του Χ. Κ. Άντερσεν «Το αηδόνι του Αυτοκράτορα», συνεχίζει να συναρπάζει μικρούς και μεγάλους με την αριστοτεχνική γραφή και τα οικουμενικά μηνύματά του αν και είναι γραμμένο πριν από ενάμισυ αιώνα. Σε μια εποχή που επιστήμη και τεχνολογία καλπάζουν με έναν ξέφρενο ρυθμό, που οι μηχανές και τα κομπιούτερ τείνουν να «εξαφανίσουν» τον άνθρωπο, την ανθρώπινη σκέψη και το συναίσθημα, το έργο του Χ. Κ. Άντερσεν «Το αηδόνι του αυτοκράτορα» παρόλο που αναφέρεται στον 16ο αιώνα, αντιστέκεται σ` όλον αυτόν τον παραλογισμό, λέγοντάς μας ξεκάθαρα, ότι δεν μπορεί ένα ψέμα, όσο φανταχτερό κι αν είναι να καλύψει την αλήθεια. Ούτε μια κατασκευή όσο τέλεια κι αν είναι να αντικαταστήσει τη ζωή. Απολαύστε το:

TO ΑΗΔΟΝΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ


"Στο ωραιότερο παλάτι του κόσμου, κάπου στην Κίνα, 

ζει ένας μελαγχολικός αυτοκράτορας.
Το παλάτι του, είναι φτιαγμένο από πορσελάνη, μα, παρ' όλη την ομορφιά του παλατιού,

 ο αυτοκράτοράς μας, συνεχίζει να ζεί μέσα στην μελαγχολία.
Κάποιο βράδυ, ένα αηδόνι μαγεμένο από την ομορφιά του παλατιού, 

άρχισε να τραγουδάει στον κήπο του.
Αυτό γινόταν κάθε βράδυ!

 Το εξαίσιο κελάηδημά του, έφερνε δάκρυα στα μάτια σε όποιον το άκουγε.
Τραγουδούσε για την αγάπη, την ειρήνη, τις ομορφιές της φύσης και της μάνας γης.

Μαγεμένος από το τραγούδι του,

ο αυτοκράτορας άρχισε να χαμογελά και πάλι...

Αποφασίζει να φυλακίσει το αηδόνι, 

κι έτσι διατάζει να κλείσουν το αηδόνι σε ένα κλουβί,

 αφήνοντάς το όμως ελεύθερο, δύο φορές την ημέρα και μία τη νύχτα.
Όλη η χώρα μιλούσε 

για το όμορφο αηδόνι και τη μαγική φωνή του.
Η φήμη του αηδονιού, μάλιστα, 

ξεπέρασε τα σύνορα της Κίνας και ταξίδεψε και σε άλλες χώρες.

Κάποια μέρα, ο αυτοκράτορας δέχεται ένα δώρο. 

Είναι ένα μηχανικό αηδόνι, 

τόσο όμορφο όσο και το αληθινό,

 που τραγουδάει το ίδιο μαγικά με το αληθινό 

και είναι στολισμένο με διαμάντια, ρουμπίνια και ζαφείρια.

 Ένα σημείωμα πάνω στο δώρο έγραφε: 

«Το αηδόνι του αυτοκράτορα της Κίνας

 δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτό του αυτοκράτορα της Ιαπωνίας».

Ο αυτοκράτορας βάζει τα δύο πουλιά να τραγουδήσουν μαζί.
Φυσικά, αυτό δεν γινόταν αφού το αληθινό τραγουδούσε με φυσικό τρόπο.
Το μηχανικό, αντίθετα, τραγουδούσε συνέχεια, χωρίς σταματημό.
Έτσι, ο Αυτοκτράτορας κράτησε το μηχανικό αηδόνι,

και άφησε ελεύθερο το άλλο.
Στενοχωρημένο, 

το αληθινό αηδόνι επέστρεφε, χωρίς να το αντιληφθούν οι αυλικοί, στον κήπο.
O αυτοκράτορας θυμωμένος το εξόρισε από τη χώρα, 

ενώ την επομένη κιόλας παρουσίασε το μηχανικό αηδόνι στο λαό.

Ένας χρόνος πέρασε έτσι, όταν μια μέρα το μηχανικό αηδόνι χάλασε.
Ο αυτοκράτορας αρρώστησε βαριά, χωρίς τη μουσική που τόσο αγαπούσε.
Πέρασαν άλλα πέντε χρόνια,

 κι ο Θάνατος ήρθε να τον πάρει, 

θυμίζοντάς του ταυτόχρονα ό,τι καλό και κακό είχε κάνει.
Τότε,

 ακούστηκε ένα όμορφο τραγούδι απ' έξω.

 Ήταν το αληθινό αηδόνι που ήρθε να του δώσει ελπίδα.

 Ο Θάνατος έφυγε κι ο αυτοκράτορας έγινε καλά. 

Από τότε, 

κάθε βράδυ το αηδόνι τραγουδά έξω απ' το παράθυρό του"..

Σας άρεσε; 
Μπορείτε να βρείτε ομοιότητες με το παραμύθι "Το πιο γλυκό ψωμί";

ΣΤ.  "ΤΣΗ ΓΙΑΓΙΑΣ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ"

Αφού διαβάσετε τους παρακάτω στίχους του τραγουδιού "Τση γιαγιάς τα παραμύθια"...  
...  μπορείτε στη συνέχεια να ακούσετε το τραγούδι.

Τση γιαγιάς τα παραμύθια.

Στίχοι, Μουσική:   Δημήτρης Αποστολάκης

Μια φορά γιε μου κι έναν καιρό
βασιλιάς καλός όριζε τόπο μακρινό...

Θυμούμαι ως τώρα τη γιαγιά
έτοιας λογής ν’ αρχίζει
και σε καιρούς αλλοτινούς
ο νους τση ν’ αρμενίζει.

Να μου μιλεί σιργουλευτά
για κείνα και για τ’ άλλα
για μαγικά, για έρωτες,
για φονικά μεγάλα.

Για βασιλιάδες νιους καλούς
που κάστρα επατούσαν
τσι μάισσες και τα θεριά
σκοτώναν κι ενικούσαν.

Κι όντεν ο ύπνος ο γλυκύς
δόξευγε το μυαλό μου
στον κόσμο των παραμυθιών
γύριζ’ ο λογισμός μου.

Έσβησ’ ο χρόνος ο κακός
μαζί με τη χαρά μου
τσι ιστορίες τση γιαγιάς
από τα όνειρά μου.

Κι έρχουντ’ απ’ τον παλιό καιρό
Θε μου να `ταν αλήθεια
ώρες αεροφύσημα
κείνα τα παραμύθια.

Μην κλαις μικρή μου και πληγές
ανοίγεις μου στα στήθη
εμείς οι δυο θα κάνουμε
τον κόσμο παραμύθι.

• Πριν ακούσετε το τραγούδι από τους Χαΐνηδες, μπορείτε να βρείτε με ποια σημασία κάθε φορά  ακούγεται η υπογραμμισμένη με διαφορετικό χρώμα λέξη παραμύθι;

 

Ζ. ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗ

Διαβάστε το παρακάτω ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη:

 ΤΟ ΨΩΜΙ 

 'Ενα τεράστιο καρβέλι,
μια πελώρια φραντζόλα ζεστό ψωμί,
είχε πέσει στο δρόμο από τον ουρανό,
ένα παιδί με πράσινο κοντό βρακάκι
και με μαχαίρι έκοβε και μοίραζε στον κόσμο γύρω,
όμως και μια μικρή, ένας μικρός άσπρος άγγελος,
κι αυτή μ' ένα μαχαίρι έκοβε και μοίραζε
κομμάτια γνήσιο ουρανό
κι όλοι τώρα τρέχαν σ' αυτή, λίγοι πηγαίναν στο ψωμί,
όλοι τρέχανε στον μικρόν άγγελο που μοίραζε ουρανό!
Ας μην το κρύβουμε.
Διψάμε για ουρανό. 

 
Από τη συλλογή "Τα φάσματα ή Η χαρά στον άλλο δρόμο", 1958

Μία προσέγγιση: 
 
 Σ’ αυτό το ποίημα έχουμε δύο υπερρεαλιστικές εικόνες που δεν κατανοούνται με τη λογική, αλλά έχουν ένα συμβολικό χαρακτήρα. Στην πρώτη εικόνα βλέπουμε ένα μικρό παιδί να κόβει με το μαχαίρι του μια φραντζόλα ζεστό ψωμί, που έχει πέσει στο δρόμο από τον ουρανό, και να μοιράζει τα κομμάτια του στον κόσμο.

 Στη δεύτερη εικόνα ένα μικρό κορίτσι, που μοιάζει με λευκό άγγελο, κόβει κι αυτή με το μαχαίρι της και μοιράζει στον κόσμο κομμάτια του ουρανού. Οι περισσότεροι άνθρωποι μαζεύονται γύρω από το κορίτσι, καθώς διψούν για γνήσιο ουρανό. Ο ποιητής τέλος συμπεραίνει ότι κατά βάθος όλοι οι άνθρωποι ποθούμε τον ουρανό, που δεν είναι άλλο από την αγάπη και την πραγματική ευτυχία. 

• Εσείς τι θεωρείτε πιο αναγκαίο στον άνθρωπο;
• Τις πνευματικές ανάγκες του ανθρώπου (ουρανός)  ή τις υλικές και βιολογικές (ψωμί);