ΑΠΟΚΡΙΕΣ 2019

ΑΠΟΚΡΙΕΣ 2019

Tην Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2019, σε μια κατάλληλα για την περίσταση στολισμένη αίθουσα εκδηλώσεων, μαθητές του σχολείου μας παρουσίασαν στους συμμαθητές τους τις εργασίες τους με θέμα την Αποκριά. Αρχικά, μέσα από διαφάνειες με ευσύνοπτα κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, έγινε αναφορά στην Αποκριά, το Τριώδιο και το Καρναβάλι. Στη συνέχεια, με επιλεγμένα σύντομα βιντεάκια, παρουσιάστηκαν παραδοσιακά έθιμα της Αποκριάς και της Καθαράς Δευτέρας από όλη την Ελλάδα.

Συμμετείχαν οι μαθητές:

 
Γ1

Γιάννης Γεωργούδης
Μαρία Καλλιμάνη
Μαργαρίτα Λαγωνίκου
Πέτρος Μανωλάκος

 Β2

Αλεξάνδρα Κοντραφούρη
Δέσποινα Κλεφτάκη
Μαρία-Θέκλα Μιχαήλ 
Κωνσταντίνος Κομποθέκλας
Γιάννης Λισμάνης
Μάριος Μιλιάδης

Β4

Ηλίας Μπεζαντάκος
Γιάννης Σαραγάς
Νίκος Τζίτζης 
Χριστίνα Χανούς

Α1

Υρώ Καγιούλη
Θάνος Κανάκης

Την εκδήλωση έκλεισε ο κ. Σταμάτουζας επισημαίνοντας ότι στην εν Χριστώ ζωή 

δεχόμαστε:

τη χαρά χωρίς την αμαρτία, την προσβολή, την ατιμία,

την ελευθερία χωρίς την ελευθεριότητα,

τη δημοκρατία χωρίς την ασυδοσία,

την ύλη χωρίς την υλοφροσύνη ...

Ολοκληρώνοντας αναφέρθηκε στις μάσκες της ψυχής, όπως η υποκρισία, λέγοντας χαρακτηριστικά:

"Όποια  μάσκα και να φορέσεις στη ζωή

το βλέμμα 

θα παραμένει πάντα ακάλυπτο."

Η αίθουσα εκδηλώσεων ήταν κατάλληλα στολισμένη στο εύθυμο πνεύμα της ημέρας με υπέροχες μάσκες που δημιούργησαν οι μαθητές μας με την επίβλεψη της κ. Ευρ. Καλλιμάχου.

Οι υπεύθυνοι καθηγητές:

Γεωργίου Γιώργος

Λεοντσίνη Αντζολέτα

Σταμάτουζας Νίκος

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ:


Τι είναι οι Απόκριες;

Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες

 πριν από την Καθαρά Δευτέρα

οπότε και αρχίζει η Μεγάλη Σαρακοστή

που θα μας οδηγήσει στο Πάσχα.

Ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου.

Τι είναι το Τριώδιο;

Το Τριώδιο έχει πάρει την ονομασία του από το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο,

 το οποίο περιλαμβάνει τους ύμνους που ψάλλονται στις εκκλησίες τη συγκεκριμένη περίοδο.
 Οι ύμνοι αυτοί έχουν τρεις ωδές,

σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ύμνους της εκκλησίας που περιέχουν εννέα ωδές.

Αυτός είναι και ο λόγος που ονομάστηκε Τριώδιο.

Το Τριώδιο ως χρονική περίοδος.

     Αναφέρεται στις τρεις πρώτες εβδομάδες που οι χριστιανοί  ετοιμάζονται για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής.

       Κάθε Κυριακή αυτών των τριών εβδομάδων έχει τη δική της σημειολογία:

        1^η  Κυρική Τελώνη και Φαρισαίου

        2^η  Κυριακή του Ασώτου

        3^η  αναφέρεται στη Δευτέρα Παρουσία

  

Πως ονομάζονται οι 3 εβδομάδες:

  Η πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου λέγεται και Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή παλιά προφωνούσαν, δηλ. διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι αποκριές.
Η πρώτη εβδομάδα τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου.

   Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου ή Ολόκριγια, επειδή έτρωγαν κρέας και δεν νηστεύουν Τετάρτη και Παρασκευή.
 Η εβδομάδα αυτή γιορτάζεται με γλέντια και φαγοπότια χωρίς κανένα θρησκευτικό περιορισμό.
 Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής, η Κυριακή της Απόκρεω, ονομάστηκε έτσι 
γιατί ήταν η τελευταία μέρα της κρεοφαγίας (από + κρέας) όλης της περιόδου του Τριωδίου.

   Η τρίτη εβδομάδα λέγεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα. Από τη Δευτέρα, μια εβδομάδα πριν την Καθαρή Δευτέρα, άρχιζε η αποχή από το κρέας 
και επιβαλλόταν η χρήση τυριού και γαλακτερών 
σαν ενδιάμεση άσκηση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας.

   

Τριώδιο = Αποκριά

Όλη αυτή η περίοδος ονομάζεται λαϊκά και χωρίς μεγάλη συνέπεια

 "αποκριά"   "αποκριές"  "απόκριες",

δηλαδή μέρες αποχής από το κρέας,

σε αντίθεση με τη "Σαρακοστή", δηλαδή τις σαράντα μέρες νηστείας. 

 Όψεις της Αποκριάς:

Αποκριά (ετυμολογικά, εκκλησιαστικά):

Αποκριά ετυμολογικά σημαίνει μακριά από το κρέας.

Είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου,

ψυχικής και σωματικής,

για να βιώσει το Θείο Πάθος και την ανάσταση του Χριστού. 

Αποκριά (λαογραφικά):

Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του «Καρνάβαλου».

Είναι έθιμο του γλεντιού, ψυχαγωγίας, «μασκαρέματος».

Tι είναι το καρναβάλι;
 

Η λέξη καρναβάλι “Carnevale" ετυμολογικά προήλθε από τις λατινικές λέξεις:

Carne=κρέας και Vale=περνάει, δηλαδή αντίο κρέας.

ή
 carne (κρέας) και levare (αίρω, σηκώνω):
 που σημαίνει διακοπή της βρώσης κρέατος.

Εκδοχές  προέλευσης του Καρναβαλιού.

Το έθιμο του καρναβαλιού προέρχεται:

•        Από τις τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων και τις γιορτές προς τιμή του ∆ιονύσου, θεού του κρασιού και της ευθυμίας.

•        Από τα Σατουρνάλια ή τα Λουπερκάλια των Ρωμαίων.

•        Από τη συγχώνευση εθίμων που υφίστανται από την αρχαιότητα και έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης.

Οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε σατύρους ή φορούσαν μάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους και στις γειτονιές με τολμηρές φράσεις και πράξεις.

Η παράδοση του καρναβαλιού εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου.

……….

Οι παγανιστικές πρακτικές ήταν τόσο βαθιά ριζωμένες που δεν καταργήθηκαν τελείως.
 Όταν εμφανίστηκε ο χριστιανισμός, αν και οι άνθρωποι σταμάτησαν να λατρεύουν τους θεούς του Ολύμπου, οι συνήθειες των Ελλήνων να μεταμφιέζονται και να γιορτάζουν στους δρόμους παρέμειναν.
Σε όλες σχεδόν τις περιοχές της πατρίδας μας γιορτάζονταν οι Αποκριές με τον ίδιο τρόπο, με μικρές διαφορές ή παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή.

Τι είναι η Τσικνοπέμπτη;

       Η Τσικνοπέμπτη είναι μια ετήσια τελετή, της οποίας η αρχή χάνεται μέσα στους αιώνες.

   
    Η ημέρα που τρώγεται κρέας. Την μέρα αυτή επιβάλλεται από το έθιμο το ψήσιμο κρέατος στα κάρβουνα.

        

        Η λέξη Τσικνοπέμπτη προέρχεται από τις λέξεις "τσίκνα" (η μυρωδιά του καμένου ψημένου κρέατος) και "Πέμπτη".

     
   Την Τσικνοπέμπτη, σφάζονται σε πολλά μέρη τα χοιρινά, κυρίως στη νότια Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά.

       

       Η Τσικνοπέμπτη βρίσκεται στο μέσο των 3 εβδομάδων του εορτασμού του καρναβαλιού.

    
  Είναι ημέρα χαράς αλλά και προετοιμασίας για τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς, 
καθώς η σαρανταήμερη περίοδος της Σαρακοστής πριν το Πάσχα πλησιάζει.

Επιτέλους Καθαρά Δευτέρα!

     Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος των Αποκριών.

      Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς.

        Αυτή τη μέρα συνηθίζεται να τρώμε λαγάνα, δηλαδή άζυμο ψωμί, ταραμά, χαλβά, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και φασολάδα χωρίς λάδι.

 
Τι είναι τα κούλουμα;

  Με την ονομασία Κούλουμα χαρακτηρίζεται ο υπαίθριος πανηγυρισμός της Καθαράς Δευτέρας.

Δεν έχει εξακριβωθεί η αρχαία προέλευση της εορτής αυτής, που αποτελεί θρησκευτική εορτή 
κατά την οποία εορτάζεται η έναρξη της Τεσσαρακοστής

         
Η γιορτή αυτή είναι πανελλήνια και κατ' άλλους έχει αθηναϊκή καταγωγή, ενώ κατ' άλλους 
βυζαντινή. Στην Κωνσταντινούπολη εορταζόταν έντονα από πλήθος κόσμου που συνέρρεε σε 
έναν από τους επτά λόφους της πόλης και συγκεκριμένα σ' εκείνον του ελληνικότατου οικισμού 
των «Ταταύλων».

      
 Στην Αθήνα, από πολλές δεκαετίες προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα Κούλουμα 
εορτάζονταν στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου, όπου οι Αθηναίοι τρωγόπιναν καθισμένοι 
στους βράχους από το μεσημέρι μέχρι τη δύση του ήλιου. Οι περισσότεροι χόρευαν υπό τους 
ήχους πλανόδιων μουσικών, κατά παρέες, είτε δημοτικούς είτε λαϊκούς χορούς υπό τους ήχους 
λατέρνας.

         
Το σούρουπο όλοι οι Ρουμελιώτες γαλατάδες της Αθήνας έστηναν λαμπρό χορό, κυρίως τσάμικο,
γύρω από τους στύλους του Ολυμπίου Διός παρουσία των Βασιλέων και πλήθους κόσμου.

        

 Σήμερα, τα Κούλουμα εορτάζονται σχεδόν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας μαζί με το κύριο της 

ημέρας έθιμο του πετάγματος του χαρταετού. Ειδικότερα στην Αθήνα, με την ιστορική συνέχεια 

της παρουσίας του ανώτατου άρχοντα, τονίζεται ιδιαίτερα η λαογραφική αξία του εθίμου αυτού 

στο Λόφο του Φιλοπάππου. 

 Για την ετυμολογία του ονόματος που παραμένει άγνωστη, όπως και η αρχή του εορτασμού, 

υπάρχουν πολλές απόψεις:

 Κατά μερικούς προήλθε από τον αναγραμματισμό της λατινικής λέξης cumulus που σημαίνει
σωρός, αφθονία ή επίλογος, υποδηλώνοντας έτσι το πολύ φαγοπότι με πολύ χορό, ή το τέλος της 
εορταστικής περιόδου της αποκριάς.

Ειδικότερα όμως ο Δ. Καμπούρογλου σημειώνει ότι ο όρος είναι καθαρά αθηναϊκός και 
προέρχεται από τις κολώνες του ναού του Ολυμπίου Διός που τις αποκαλούσαν στη νεότερη 
ιστορία οι Αθηναίοι columna, κόλουμνα, κούλoυμνα, κούλουμα, χωρίς όμως αυτό και να 
προσδιορίζει την αρχή της εορτής που πιθανολογείται κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.

      Ο ίδιος όμως προσθέτει στις σημειώσεις του ότι ο λόφος επί του οποίου βρίσκεται το                  Θησείο ονομαζόταν στην αρχή της εποχής του Όθωνα «τριάντα δυο κολώνες».

ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ

ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Γαϊτανάκι

 Το παλιό έθιμο με το γαϊτανάκι, που έφεραν από την Μικρά Ασία οι πρόσφυγες, γίνεται στην κεντρική πλατεία πολλών πόλεων. Είναι ένας χορός όπου οι χορευτές, που ντύνονται με παραδοσιακές στολές, χορεύουν σε κύκλο κρατώντας πολύχρωμες κορδέλες που στερεώνονται στην κορυφή ενος μακριού κονταριού το οποίο βρίσκεται στην μέση του κύκλου. Καθώς χορεύουν, οι κορδέλες τυλίγονται γύρω από το κοντάρι και μετά ξετυλίγονται. Πιστέψτε μας! Είναι πολύ δύσκολο να το κανει κάποιος σωστά!

Στην Κέρκυρα λαμβάνει μέρος ο Χορός των Παπάδων όπου οι ιερείς στήνουν χορό που ακολουθείται από τους γέροντες. 

Στο Γαλαξίδι υπάρχει το αλευρομουτζούρωμα όπου οι καρναβαλιστές πασαλείφονται με αλεύρι και χορεύουν κυκλικά.

Στη Θήβα λαμβάνει μέρος ο Βλάχικος γάμος. Στο έθιμο οι μεταμφιεσμένοι είναι μόνο άντρες όπως οι ηθοποιοί στις Τραγωδίες και Κωμωδίες της αρχαίας Ελλάδας.

Στα Μεστά και στους Ολύμπους  της Χίου, αναβιώνει το Έθιμο του Αγά με τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία, όπου σε ένα θεατρικό ο Αγάς ως δικαστής, καταδικάζει με χιούμορ τους θεατές.

Άμφισσα. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει ο θρύλος 
του «Στοιχειού» της Χάρμαινας.

Ιωάννινα. Ανάβουν οι «Τζαμάλες», δηλαδή μεγάλες φωτιές, και γύρω τους οι μεταμφιεσμένοι χορεύουν. Οι εκδηλώσεις κορυφώνονται στην κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων, με το περίφημο γαϊτανάκι.

Διδυμότειχο. Αναβιώνει το έθιμο του «Μπέη».

Δράμα. Στην Καλή Βρύση οι «Μπαμπούγεροι» κρατάνε σακίδια με στάχτη. Όταν το κέφι ανάβει, σακίδια και περιεχόμενο εκτοξεύονται στους περαστικούς.

Σέρρες. Στο νομό Σερρών, στην Αγία Ελένη, την Kαθαρά Δευτέρα συναντάμε το έθιμο του «Kαλόγερου». Τη γιορτή αυτή αρχίζουν οι Αναστενάρηδες και συνεχίζουν οι μίμοι.

Καστοριά. Την τελευταία Κυριακή, οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές που ονομάζονται «μπουμπούνες».

Nάουσα. Επιβιώνει το έθιμο της «Mπούλας» και του «Γενίτσαρου». 

Κέρκυρα. Τα αποκριάτικα έθιμα στο νησί της Κέρκυρας έχουν τη δική τους ξεχωριστή φυσιογνωμία. Ανάμεσά τους οι Γκιόστρες (ιπποτικοί αγώνες), με προφανείς επιρροές από τη Βενετοκρατία.

Σκύρος. Το αρχέγονο έθιμο του νησιού θέλει τον «Γέρο» και την «Κορέλα» να βγαίνουν στους δρόμους και να δίνουν μια ξεχωριστή εικόνα των ημερών.

Νάξος. Το έθιμο με τους «Kουδουνάτους» αναβιώνει κάθε χρόνο. Φορούν κάπα και κουκούλα, γυρνούν το χωριό κάνοντας θόρυβο και προκαλούν με άσεμνες εκφράσεις. Μαζί τους μπλέκονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα». 

Ρέθυμνο. Οι κανταδόροι με τις κιθάρες και τα μαντολίνα μάς μεταφέρουν με τις μελωδίες και τα τραγούδια τους στον παλιό καλό καιρό.

Τα Μπαμπαλιούρια βγαίνουν από την Πρωτοχρονιά στον Όλυμπο

Οι Αράπηδες από τη Δράμα.

Πάτρα. Το αστικό καρναβάλι της είναι καθιερωμένο και ξακουστό. Το βράδυ στο λιμάνι, η καύση του βασιλιά Καρνάβαλου είναι φαντασμαγορική.

    Συχνό έθιμο που επικρατεί σε όλη την Ελλάδα είναι το πέταμα του χαρταετού, γεγονός που χαροποιεί ιδιαίτερα τα παιδιά.

Σαρακοστή

 Μεγάλη Σαρακοστή, ονομάζεται η νηστεία που προηγείται του Πάσχα. Τη λέμε Μεγάλη για να την ξεχωρίζουμε από τη νηστεία που προηγείται των Χριστουγέννων, η οποία χαρακτηρίζεται «Μικρή» επειδή είναι ελαφρότερη. Σαρακοστή ονομάζεται διότι γίνεται σε ανάμνηση της σαρανταήμερης νηστείας του Χριστού στην Έρημο.

 

 Το έθιμο της Κυρά Σαρακοστής είναι από τα πιο παλιά έθιμα του τόπου μας. Η κυρά-Σαρακοστή χρησίμευε πάντα ως ημερολόγιο για να μετράμε τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Η κυρά-Σαρακοστή, στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά, που απεικόνιζε μια γυναίκα, που έμοιαζε με καλόγρια, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, ένα σταυρό γιατί πήγαινε στην εκκλησία και χωρίς στόμα γιατί νήστευε!