Ισθμός, πορθμός ή διώρυγα;

Λέξεις που απαντούν συχνά-πυκνά τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο, όροι που έχουμε όλοι διδαχθεί κατά τη διάρκεια του σχολικού βίου μας στο πλαίσιο του μαθήματος της Γεωγραφίας, τα ουσιαστικά ισθμός, πορθμός και διώρυγα συγχέονται πολλές φορές ως προς τη σημασία τους.

Το ουσιαστικό ισθμός, που παράγεται από το ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είμι (ενεστώτας με σημασία μέλλοντα, θα πορευτώ, θα πάω), σημαίνει μια στενή λωρίδα γης, ένα στενό τμήμα ξηράς ή χερσαίο πέρασμα, που συνδέει δύο στεριές και χωρίζει δύο θάλασσες.

Ισθμός ήταν άλλοτε και η στενή λωρίδα γης στην Κόρινθο, που συνέδεε την Πελοπόννησο με την υπόλοιπη Ελλάδα και χώριζε τον Κορινθιακό από τον Σαρωνικό κόλπο.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ευρέως γνωστοί είναι ο ισθμός του Παναμά, που συνέδεε τη Βόρεια με τη Νότια Αμερική, και ο ισθμός του Σουέζ, που ένωνε άλλοτε την Αφρική με την Ασία.

Αντιθέτως, το ουσιαστικό πορθμός, που ανάγει την προέλευσή του στο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας περάω (διέρχομαι, περνώ στο απέναντι μέρος, περνώ από τόπο σε τόπο), δηλώνει μια στενή λωρίδα θάλασσας, ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα, που χωρίζει δύο ξηρές και ενώνει δύο θάλασσες.

Ο πορθμός του Ευρίπου, που χωρίζει την Εύβοια από τη Στερεά Ελλάδα, είναι πασίγνωστος χάρη στο γεγονός ότι τα νερά του αλλάζουν κατεύθυνση ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Το ιδιόμορφο αυτό παλιρροϊκό φαινόμενο είναι κατεξοχήν ορατό από την παλαιά γέφυρα της Χαλκίδας, που βρίσκεται στο στενότερο σημείο του πορθμού.

Παγκοσμίου φήμης πορθμοί είναι, μεταξύ άλλων, τα Δαρδανέλλια (Ελλήσποντος), ο Βερίγγειος πορθμός, ο πορθμός του Μαγγελάνου, ο πορθμός του Καλαί, ο πορθμός του Γιβραλτάρ.

Προκειμένου να διευκολυνθεί η διακίνηση των ανθρώπων και των αγαθών με πλοία, διανοίχθηκαν με τεχνικά έργα ισθμοί μείζονος σημασίας και κατασκευάστηκαν διώρυγες, δηλαδή τεχνητοί πορθμοί, τεχνητές δίοδοι, μέσω των οποίων διέρχονται πλοία, προπάντων φορτηγά.

Έτσι, ο ισθμός της Κορίνθου έγινε διώρυγα, το ίδιο ο ισθμός του Σουέζ και ο ισθμός του Παναμά.

Ισθμός και διώρυγα της Κορίνθου.

Κάθε χρόνο ο Ισθμός προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο. Η διώρυγα του είναι ο σημαντικός λόγος που τουρίστες απ’ όλα τα μέρη της γης, έρχονται για να τη δουν από κοντά και να θαυμάσουν αυτό το σπουδαίο τεχνολογικό έργο, που επιτεύχθηκε την εποχή του Χαριλάου Τρικούπη.

Η διώρυγα βρίσκεται ανατολικά της Κορίνθου κι ενώνει τον Κορινθιακό κόλπο με τον Σαρωνικό.

Και μπορεί να κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, από τον μηχανικό Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, στα πλαίσια της αναπτυξιακής πολιτικής του Τρικούπη, όμως, η ιδέα υπήρχε ήδη από την εποχή του Περίανδρου (602 π.Χ.)

Στα αρχαία χρόνια μεταξύ του τείχους του Ισθμού και του περιβόλου του υπήρχε

Ο ΔΙΟΛΚΟΣ,

οδός μέσω της οποίας μεταφέρονταν εμπορεύματα και μικρά πλοία για να αποφευχθεί ο περίπλους της Πελοποννήσου. Ήταν κατασκευή του Περιάνδρου κι επρόκειτο για έναν πλακόστρωτο δρόμο ντυμένο με ξύλα, επάνω στον οποίο γλιστρούσαν τα πλοία με τη βοήθεια λίπους.

Για να φτάσουμε, στα χρόνια του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος προέβλεψε τη σημασία που θα είχε η διώρυγα στην ανάπτυξη της Ελλάδας. Ωστόσο, επρόκειτο για ένα ιδιαίτερα δαπανηρό έργο και η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε. Το 1869 έγινε η διώρυγα του Σουέζ και το Νοέμβριο του ίδιου έτους η Κυβέρνηση Ζαΐμη ψήφισε νόμο «περί διορύξεως του Ισθμού», που εταιρεία ή ιδιώτης θα αναλάμβανε την κατασκευή και εκμετάλλευση του έργου. Λόγω έλλειψης κεφαλαίων το έργο ολοκληρώθηκε από εταιρεία του Ανδρέα Συγγρού το 1893. Οι εργασίες για τη διώρυγα εγκαινιάστηκαν την 23η Απριλίου 1882, παρουσία του βασιλιά Γεωργίου Α'.

Σήμερα, ο Ισθμός προσελκύει το ενδιαφέρον χιλιάδων τουριστών. Εκτός από τη διώρυγα, έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά και τις δύο βυθιζόμενες γέφυρες στις δύο άκρες του, οι οποίες βυθίζονται κάθε φορά που είναι να περάσει τη διώρυγα κάποιο πλοίο.

Η μία είναι της Ποσειδωνίας, που ενώνει την Κόρινθο με το Λουτράκι και η άλλη των Ισθμίων.

Ιουστινιάνειο τείχος Ισθμού.

Η περιοχή του Ισθμού της Κορίνθου ήταν πάντα μία στρατηγική περιοχή και πάντα οι Κορίνθιοι την είχαν οχυρώσει με σειρά από οχυρωματικά έργα.

Τα πρώτα ίχνη τείχους, τα οποία υπάρχουν δίπλα στο σωζόμενο τείχος, που αποκαλείται «Ιουστινιάνειο» από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, ο οποίος, το ανακαίνισε και το επεξέτεινε τον 6^ο μΧ αιώνα, έχουν κατασκευαστεί την Μυκηναϊκή Περίοδο.

Το 480πΧ, κατά τους Περσικούς Πολέμους, γίνεται μεγάλη και εκτεταμένη ανακατασκευή του Τείχους, του οποίου η σημασία για τους αμυνόμενους Έλληνες είναι τόσο μεγάλη που ονομάζεται «Πανελλήνιο Τείχος».

Ανακαινίζεται ξανά, αλλά πολύ βιαστικά κατά την εισβολή των Γαλατών στην Ελλάδα και το 146πΧ είναι μάρτυρας της καταστροφής του τελευταίου ελληνικού στρατού που μάχεται κατά της υποδούλωσης από τους Ρωμαίους.

Ο Θεοδόσιος Β΄ (408-451μ.Χ.). ανακαινίζει το τείχος για να προστατέψει την Πελοπόννησο από τις επιδρομές του Αλάριχου.

Στη συνέχεια ο Ιουστινιανός θα το ανακατασκεύασει πλήρως και το 14ο αιώνα μΧ, ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος, ο οποίος επέβλεψε προσωπικά τις εργασίες, το τείχος ανοικοδομήθηκε για να αποκρουστούν οι Τούρκοι.

Το 15^ο αιώνα, οι Ενετοί επισκευάζουν όπως-όπως το τείχος και δημιουργούν ένα οχυρωμένο λιμανάκι στη Ποσειδωνία, στα ΒΔ του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Κορίνθου, τμήματα του οποίου σώζονται ως σήμερα.

Το τείχος έχει μήκος 7,5 χλμ και πλάτος περίπου 3,00μ. και ενισχύεται σε τακτά διαστήματα με 67 τετράγωνους πύργους που εξέχουν της τειχογραμμής με ομαλή διαμόρφωση. Η θεμελίωση του είναι πάνω στον φυσικό βράχο και ακολουθεί την διαμόρφωση του εδάφους σε όλο το μήκος του. Στην εξωτερική του όψη έχουν χρησιμοποιηθεί λαξευμένοι δόμοι από κορινθιακό ψαμμίτη, ένα μέρος των οποίων προέρχεται από τα γειτονικά ιερά του Ίσθμιου Ποσειδώνα, το Παλαιμόνιο κ.α. Επίσης, έχουν ενσωματωθεί στη δομή του πολλά αρχιτεκτονικά μέλη όπως βάσεις, σπόνδυλοι, κορμοί κιόνων, τμήματα επιστυλίων , τμήματα γείσων, πλάκες κλπ.

Από το 2004, ενεργούνται εργασίες στερέωσης και ανάδειξης του Μνημείου από το ΥΠΠΟ
και υπάρχει πρόβλεψη για διαδρομές γύρω από τα σωζόμενα τμήματα του.

Η Πιάδα στην Ιστορία.

«Σε μια ώρα και είκοσι οκτώ λεπτά από την Επίδαυρο φτάσαμε στην Πιάδα, ένα μεγάλο και πυκνοκατοικημένο χωριό, σκαρφαλωμένο γραφικά σ’ έναν απόκρημνο βράχο, του οποίου η κορφή στέφεται με τα ερείπια ενός σύγχρονου κάστρου. Από την Πιάδα εκτείνεται ως τη θάλασσα μια υπέροχη εύφορη πεδιάδα. Είναι πυκνοφυτεμένη με θεόρατα ελαιόδεντρα και η παραγωγή της είναι πλουσιοπάροχη».

(Edward Dodwell, A Classical and Topographical Tour through Greece, During the Years 1801-1806, Λονδίνο 1819)

Η Πιάδα, που περιγράφει ο περιηγητής Edward Dodwell στις αρχές του 19ου αιώνα, αποκτά τη θέση της στην ιστορία της Ελλάδας αλλά και στην ιστορία της δημοκρατίας, όταν οι εκπρόσωποι των επαναστατημένων Ελλήνων αποφασίζουν να πραγματοποιήσουν εκεί την «πρώτη ἐλευθέρα Συνέλευσιν τῶν Ἐλλήνων ὡς Ἔθνους».

Το χωριό της Πιάδας (Πεδιάδα ή και Πιγιάδα) επελέγη ως νέος τόπος σύγκλησης της Εθνοσυνέλευσης στις 14 Δεκεμβρίου 1821, ύστερα από μακρές διαφωνίες των πληρεξουσίων στο Άργος. Παρά την έλλειψη οικημάτων, η Πιάδα προσέφερε τις κατάλληλες συνθήκες που δεν διέθετε το Άργος. Βρισκόταν μακριά από τα θέατρα των πολεμικών επιχειρήσεων (Ναύπλιο, Ακροκόρινθος), ήταν προστατευμένη από βουνά και παρείχε τη δυνατότητα διαφυγής διά θαλάσσης προς τα νησιά του Αργοσαρωνικού. Το κυριότερο, δεν απειλούνταν από την πίεση των οπλαρχηγών και των ένοπλων οπαδών των διαφόρων παρατάξεων, οι οποίοι είχαν ήδη πλημμυρίσει το Άργος.

Η σημασία της Πιάδας ως πρώτου τόπου άσκησης εθνικών συντακτικών λειτουργιών επισημαίνεται ήδη από τον Μάιο 1822, όταν το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει με έγγραφό του ότι «Εἰς τὸ ἑξῆς πᾶσα ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπικράτεια θέλει γνωρίζει τὸ μὲν χωρίον τῆς Πεδιάδος ὑπὸ τὸν τίτλον πόλις καὶ ὑπὸ τὸ ὄνομα Νέα Ἐπίδαυρος, τοὺς δὲ κατοίκους αὐτοῦ ὑπὸ τὸ ὄνομα πολῖται Ἐπιδαύριοι».

Σε δεύτερη απόφαση, τον ίδιο μήνα, προτείνεται και η ανέγερση αναθηματικής στήλης στον τόπο, η οποία όμως θα πραγματοποιηθεί τελικά στις αρχές του 20ού αιώνα, σχεδόν ταυτόχρονα με την ανέγερση του μονοτάξιου σχολείου θηλέων της Νέας Επιδαύρου, διαμορφώνοντας ανάμεσά τους το χώρο της σημερινής πλατείας της Α´ Εθνοσυνέλευσης.

Η Α΄ Εθνοσυνέλευση.

«Τοιαῦτα πρεσβεύοντες συνῆλθον εἰς Ἐπίδαυρον οἱ πρῶτοι νομοθέται τῆς Ἑλλάδος. Οἱ νεώτεροι, οἱ εὐτυχήσαντες νὰ ἀνοίξωσι τοὺς ὀφθαλμοὺς πρὸς ἥλιον μὴ σκοτιζόμενον ὑπὸ νεφῶν δουλείας, νὰ πατήσωσι γῆν ἐλευθέραν, ν’ ἀναπνεύσωσιν ἀέρα ἐλεύθερον· αὐτοὶ οἱ κληρονομήσαντες τὸ ἀνεκτίμητον δικαίωμα τοῦ συνέρχεσθαι καὶ συνδιαλέγεσθαι, συζητεῖν, ἀδυνατοῦσι νὰ φαντασθῶσι τὸν ἔξαλλον ἐνθουσιασμὸν τοῦ ἔθνους, ὅτε μετὰ τυραννίαν τετρακοσίων σχεδὸν ἐτῶν συνήρχετο δι’ ἀντιπροσώπων ἵνα βουλευθῇ κυριαρχικῶς περὶ τῶν οἰκείων συμφερόντων. Οἱ δ’ ἐπιζήσαντες διηγοῦνται ὅτι δάκρυα ἔρρεον ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ὡς ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Ἀναστάσεως ἀνταπεδίδοντο ἀσπασμοί».

Νικόλαος Δραγούμης, Ἱστορικαὶ Ἀναμνήσεις, Αθήνα 1879, σ. 7

Η ανάγκη ενιαίας διοικητικής αρχής για ολόκληρο τον επαναστατημένο χώρο ήταν σαφής ήδη από το καλοκαίρι του 1821, αλλά κατέστη επιτακτική μετά την κατάληψη της Τριπολιτσάς και τη συνακόλουθη εδραίωση της Επανάστασης. Παράλληλα με τους τοπικούς οργανισμούς που ιδρύονταν, θα έπρεπε να συγκροτηθεί και μια εθνική Βουλή μέσω της οποίας οι ασύνδετες ξεσηκωμένες επαρχίες θα μεταμορφώνονταν σε ενιαίο κυρίαρχο κράτος. Ήταν πλέον θέμα χρόνου για το τελικό βήμα αυτής της διαδικασίας, που δεν ήταν άλλο από τη συγκρότηση μιας συνέλευσης των αντιπροσώπων αυτών των επαρχιών, η οποία δεν θα περιοριζόταν πλέον μόνο στην εκλογή Βουλής, αλλά θα διακήρυττε επισήμως την ύπαρξη ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και θα ψήφιζε το σύνταγμά του.

Οι υπάρχοντες τοπικοί οργανισμοί εξέλεξαν τους Παραστάτες (πληρεξουσίους) της Εθνοσυνέλευσης. Στην πλειονότητά τους ήταν πρόκριτοι, ιεράρχες και νεαροί μορφωμένοι “πολιτικοί”, διαιρεμένοι σε τέσσερις μεγάλες Κλάσεις (περιφέρειες): της ανατολικής και της δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας, της Πελοποννήσου, και των ισχυρών ναυτικών νησιών του Αιγαίου.

Προκειμένου, όμως, η Εθνοσυνέλευση να συγκροτηθεί και να καθοριστούν επακριβώς οι στόχοι της, έπρεπε πρώτα να επιλυθούν, έστω και προσωρινά, οι σκληροί πολιτικοί ανταγωνισμοί της περιόδου.

Μέσα σε διάστημα 26 ημερών οι 59 Παραστάτες και οι σύμβουλοί τους, επιτέλεσαν έργο κεφαλαιώδους σημασίας για τα συμφέροντα της Επανάστασης και του νεογέννητου κράτους. Συνέταξαν και ψήφισαν τον πρώτο καταστατικό του χάρτη, το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, δημοσίευσαν τη μεγάλη Διακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης, εξέλεξαν τα πρόσωπα που θα συγκροτούσαν την κεντρική Διοίκηση του κράτους και καθόρισαν τη στρατιωτική του δομή. Από την επομένη της λήξης των εργασιών της Συνέλευσης, στις 16 Ιανουαρίου 1822, οι επαναστάτες διέθεταν πλέον ένα οργανωμένο κράτος που θα υποχρέωνε εχθρούς, συμμάχους και ουδέτερους να το αναγνωρίσουν ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο.

Η προσφορά της Α´ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου ήταν τεράστια, όχι μόνο λόγω των προφανών υπηρεσιών της στην οργάνωση και τη νομιμοποίηση της Επανάστασης, αλλά και γιατί αποτέλεσε παρακαταθήκη στην πολιτική παιδεία των Ελλήνων. Στο εξής, όποτε οι Έλληνες βρίσκονταν μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι του πολιτικού τους βίου, θα είχαν έτοιμη την πιο δίκαιη μέθοδο λήψης αποφάσεων: τη συγκρότηση εθνικής συνέλευσης. Οι υπόλοιπες Εθνοσυνελεύσεις του Αγώνα, αλλά και οι δύο μεγάλες Εθνοσυνελεύσεις του 19ου αιώνα που γέννησαν τα δύο πρώτα συντάγματα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους συνιστούν “παιδιά” αυτής της πρώτης συγκέντρωσης στην Επίδαυρο.

Το αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.

Το Θέατρο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου οικοδομήθηκε στα τέλη της Κλασικής εποχής, γύρω στο 340-330 π.Χ., στο πλαίσιο της γενικής ανοικοδόμησης του ιερού και χρησιμοποιιήθηκε τουλάχιστον έως τον 3ο αι. μ.Χ.

Το μοναδικό αυτό μνημείο, το τελειότερο και διασημότερο αρχαίο ελληνικό Θέατρο, το οποίο συνδυάζει την κομψότητα με την τέλεια ακουστική, είναι κατά τον Παυσανία, έργο του Πολύκλειτου (του Νεώτερου), του δημιουργού της Θόλου στο ίδιο ιερό.

Το μνημείο κτίστηκε για να τελούνται σ΄ αυτό οι μουσικοί, ωδικοί και δραματικοί αγώνες των Ασκληπιείων, που συμπεριλαμβάνονταν στην λατρεία του Ασκληπιού.

Στα μέσα του 2ου αι. π.Χ., το κοίλο του επεκτάθηκε και η χωρητικότητα του από περίπου 8.000 αυξήθηκε σε 13.000-14.000 θεατές.

Την ίδια εποχή διαμορφώθηκε το σκηνικό οικοδόμημα έτσι ώστε οι ηθοποιοί να παίζουν αποκλειστικά στο λογείο, δηλ. στην εξέδρα πάνω από το προσκήνιο, και όχι πλέον μπροστά σ' αυτό.

Κατά την Ρωμαιοκρατεία διατήρησε τα χαρακτηριστικά του ελληνικού Θεάτρου, ακόμη και μετά την επισκευή του από τις καταστροφές που υπέστη κατά την εισβολή των Ερούλων το 267 π.Χ., κυρίως στο σκηνικό οικοδόμημα.

Το κοίλο του Θεάτρου έχει κατασκευαστεί στην πλαγιά του λόφου με ασβεστολιθικό υλικό ενώ τα αναλήμματά του αποτελούνται από πωρόλιθο. Ένα πλακόστρωτο διάζωμα, πλάτους 1,90 μ., χωρίζει το τμήμα του κοίλου που κτίστηκε πρώτο, από ένα νεότερο τμήμα, το επιθέατρο. Δεκατρείς ακτινωτές κλίμακες οδηγούν στις 34 σειρές εδωλίων δώδεκα ίσων κερκίδων του αρχικού τμήματος, ενώ το επιθέατρο αποτελείται από 22 κερκίδες και 23 κλίμακες που οδηγούν σε 21 σειρές εδωλίων. Η πρώτη και η τελευταία σειρά του αρχικού τμήματος καθώς και η πρώτη σειρά του νέου έχουν καθίσματα με ερεισίνωτα. Το κοίλο περιβαλλόταν από ένα διάδρομο και έναν πώρινο προστατευτικό τοίχο. Στις παρόδους κτίστηκαν μνημειακές δίθυρες πύλες, από τις οποίες κεκλιμένα επίπεδα (αναβάθρες) οδηγούσαν στο προσκήνιο. Ένας πλακόστρωτος διάδρομος χωρίζει το κοίλο από την κυκλική ορχήστρα που έχει διάμετρο 20 μ., στο κέντρο της οποίας σώζεται η βάση για τον βωμό του Διονύσου (θυμέλη).

Το κτισμένο με πωρόλιθους σκηνικό οικοδόμημα ήρθε στο φως ερειπωμένο. Αποτελείται από το προσκήνιο και μία διώροφη σκηνή, πλαισιωμένη με παρασκήνια. Αρχικά είχε δύο κιονοστοιχίες με πεσσούς, η μία στην πρόσοψη του προσκήνιου, διακοσμημένη με ιωνικούς ημικίονες και η άλλη στην πίσω πλευρά της ισόγειας αίθουσας της σκηνής. Στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. η πλευρά αυτή κλείστηκε, ενώ αντιθέτως στην πρόσοψη του ορόφου της σκηνής διανοίχτηκαν πέντε προσβάσεις προς το λογείο. Μεταφέρθηκαν τότε από το προσκήνιο στον όροφο οι κινητοί πίνακες ζωγραφικής, που τοποθετούνταν ανάμεσα σε πεσσούς για την διαμόρφωση του σκηνικού ανάλογα με το δράμα που παιζόταν. Το σκηνικό οικοδόμημα διακοσμούσαν και γλυπτά, από τα οποία ελάχιστα διασώθηκαν.

Η αρμονία αυτού του Θεάτρου οφείλεται στον μοναδικό του σχεδιασμό βασισμένο σ' ένα κανονικό πεντάγωνο, στο οποίο εγγράφεται η ορχήστρα, καθώς και στη χρήση τριών κέντρων για την χάραξη των καμπύλων σειρών των εδωλίων του κοίλου. Περίφημη είναι και η ακουστική του Θεάτρου αυτού.

Το μνημείο έφεραν στο φως οι ανασκαφές του Π. Καββαδία τα έτη 1881-83. Αρχικά το 1907 αλλά και κατά την περίοδο 1954-1963 έγιναν εργασίες αναστήλωσης στα θυρώματα των παρόδων, στους αναλημματικούς τοίχους και στις ακραίες κερκίδες του αρχικού τμήματος του κοίλου.

Από το 1988 την συντήρηση του Θεάτρου ανέλαβε η Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου αναστηλώνοντας αρχικά την ακραία δυτική κερκίδα του επιθεάτρου, το θύρωμα της δυτικής παρόδου και τους δύο αγωγούς απορροής ομβρίων της ορχήστρας. Η φροντίδα του μνημείου είναι συνεχής και αποσκοπεί στην αποκατάσταση των φθορών που υφίσταται το μνημείο από φυσικά αίτια αλλά και από την χρήση του.

Από το 1954 πραγματοποιούνται στο φυσικό τους χώρο κάθε καλοκαίρι παραστάσεις αρχαίου δράματος.

Συντάκτης: Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου

Ο Πόρος και η γύρω περιοχή.

Από τα σημαντικότερα αξιοθέατα είναι οι γειτονιές του Πόρου. Οι τουρίστες και οι επισκέπτες του νησιού περιδιαβαίνουν ανάμεσα στα γραφικά σοκάκια του Πόρου και στα άσπρα ασβεστωμένα διώροφα σπίτια, στη Μπρίνια, στο Μύλο, στην Πούντα και στο Καστέλι, γεμάτα από μπουκαμβίλιες.

Πολλά από τα σπίτια του Πόρου αποτελούν δείγματα νεοκλασικισμού. Ξεχωρίζουν το κτίριο του Δεϊμέζη, κτισμένο από γκρίζα και κόκκινη πέτρα, το μαγαζί του Γρίβα, με τις μεγάλες πόρτες και τον πολύ όμορφο εσωτερικό διάκοσμο. Από τα ωραιότερα σπίτια του Πόρου είναι η Βίλα Γαλήνη, κτίριο του 1892, που κατά καιρούς φιλοξένησε μεγάλες προσωπικότητες της Τέχνης και του Λόγου.

Ανεβαίνοντας, μετά την πλατεία του Δημαρχείου, τα γραφικά κάτασπρα σοκάκια, πνιγμένα στις βουκαμβίλιες, φθάνουμε στην μικρή λιθόστρωτη πλατεϊτσα του Αϊ-Γιώργη με την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και το διατηρητέο μαγαζί του Γρίβα - στη μία της άκρη - και ένα μικρό εκκλησάκι μαζί με την παλιά γραφική και παραδοσιακή ταβέρνα του Πλάτανου στην άλλη. Δύο, τρία άλλα μικρά μαγαζάκια, γύρω - γύρω, συμπληρώνουν τη γραφική εικόνα της πλατείας. Κυρίαρχη μορφή ο πλάτανος ηλικίας 200 χρόνων κάτω από τον οποίο βρίσκεται η ταβέρνα.

Στην κορυφή του λόφου, ανάμεσα σε φραγκοσυκιές και πεύκα δεσπόζει το ιστορικό ρολόι και αποτελεί το σύμβολο της πόλης. Κατασκευάστηκε το 1927 και αναπαλαιώθηκε το 2002. Από αυτό το σημείο η θέα προς το λιμάνι και τις απέναντι ακτές είναι εξαιρετική.

Στην πλατεία Κορυζή βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πόρου, στο οποίο εκτίθενται ευρήματα που χρονολογούνται από την Μυκηναϊκή ως και την Ρωμαϊκή εποχή και προέρχονται από τις ανασκαφές του Ναού του Ποσειδώνα, της Αρχαίας Τροιζήνας, των Βασιλικών Τάφων της Μαγούλας, της Απάθειας, από το Μόδι και τον Αγ. Κωνσταντίνο Μεθάνων.

Πέντε χιλιόμετρα βόρεια σώζονται τα ερείπια του Ρωσικού Ναυστάθμου. Εκεί το 1834 οικοδομήθηκαν αποθήκες και φούρνοι για να ανεφοδιάζεται ο Ρωσικός Στόλος που έπλεε στα νερά του Αιγαίου. Οι Ρώσοι διατήρησαν την ιδιοκτησία μέχρι το 1900. Από το 1989, με υπουργική απόφαση, ο Ρωσικός Ναύσταθμος χαρακτηρίστηκε ως ιστορικά διατηρητέο μνημείο, λόγω του μεγάλου αρχιτεκτονικού και ιστορικού ενδιαφέροντος.

Απέναντι από το Ρώσικο Ναύσταθμο βρίσκεται το νησάκι Δασκαλιό με το γραφικό εκκλησάκι της της Κοίμησης της Θεοτόκου, σε έναν όμορφο και γραφικό όρμο.

Μετά το Συνοικισμό και ακολουθώντας τον ελικοειδή δρόμο ανάμεσα σε μεγάλα πεύκα, φτάνουμε στο Εκκλησάκι της Εσθήτας της Παναγίας. Βρίσκεται ανάμεσα σε μια καταπράσινη χαράδρα με πλατάνια και τρεχούμενα νερά. Είναι μια από τις ωραιότερες τοποθεσίες του Πόρου, στην οποία γίνονται πολλοί γάμοι και βαπτίσεις, και γιορτάζει στις 2 Ιουλίου.

Οι Βασιλικοί Τάφοι της Μαγούλας βρίσκονται στο δρόμο για την Τροιζήνα, όπως ερχόμαστε από τον Γαλατά, σε 3χλμ. περίπου δεξά. Οι Θολωτοί Βασιλικοί τάφοι της Μαγουλάς είναι των Μυκηναϊκών χρόνων, σημαντικό δείγμα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Έχουν ανακαλυφθεί τρεις θολωτοί τάφοι, ο πρώτος είναι του 16ου αιώνα π.Χ., ο δεύτερος Μικρότερος του 15ου αιώνα π.Χ, και ο τρίτος του 13ου αιώνα π.Χ.

Η Αρχαία Τροιζήνα βρίσκεται 7 χλμ.περίπου έξω από το Γαλατά. Υπήρξε κατά τη μυθολογία πατρίδα του μυθολογικού ήρωα Θησέα. Τα αρχαιολογικά ευρήματα βρίσκονται στο Μουσείο του Πόρου. O αρχαιολογικός χώρος της Τροιζήνας εκτείνεται βόρεια και βορειοδυτικά του σύγχρονου οικισμού της Τροιζήνας στην ανατολική ακτή της Αργολίδας, σε κοντινή απόσταση από τη θάλασσα, 3 χλμ. βορειότερα. Η αρχαία Τροιζήνα ήταν κτισμένη στη βόρεια πλαγιά του όρους Αδέρες και σε τμήμα της προσχωσιγενούς πεδιάδας βόρεια αυτού.

Το Διαβολογέφυρο είναι μια απόκρημνη περιοχή με άγρια ομορφιά. που βρίσκεται μετά το χωριό της Τροιζήνας. Είναι μια πανέμορφη χαράδρα με πλούσια βλάστηση, γεμάτη από πικροδάφνες, αιωνόβια δέντρα και πλατάνια. Στο βάθος της τρέχει ένα μικρό ποτάμι, το οποίο κατεβαίνει από τα βουνά δημιουργώντας σε ορισμένα σημεία του μικρές λίμνες, ανάμεσα από τεράστια βράχια. Το φαράγγι είναι περπατητό, είναι καταπράσινο, χωρίς ίχνος πολιτισμού και περιλαμβάνει πολλές κολύμπες, jump, τσουλήθρες και νερό ακόμη και το καλοκαίρι.

Η Ψήφτα είναι μία παραθαλάσσια τοποθεσία στην Τροιζηνία, που ανήκει σε ένα πολύ ενδιαφέρον οικοσύστημα και ο υγρότοπός της χαρακτηρίζεται ως λιμνοθάλασσα και αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς υδροβιότοπους της Ελλάδας.

Το Λεμονοδάσος είναι μια μεγάλη περιοχή γεμάτη από λεμονιές με πολλά νερά και νερόμυλους. Από ψηλά η θέα που παρουσιάζει το Λεμονοδάσος είναι πανοραμική. Είναι ένα δάσος, πάνω απο 30.000 λεμονιές και πορτοκαλιές με διάσπαρτες ταβερνούλες. Καταπράσινες λεμονιές και πορτοκαλιές μοσχομυρίζουν και αποτελούν ιδανικό τόπο για ρομαντικούς περίπατους.

Ανατολικά του λιμανιού βρίσκεται το νησάκι Μπούρτζι με το μικρό κάστρο του, που κτίστηκε το 1827 από το Βαυαρό φιλέλληνα Κ.Έιντεκ, για την προστασία του λιμανιού. Βρίσκεται στον όρμο της Μονής κοντά στις ακτές της Πελοποννήσου, και μπορεί να το επισκεφθεί κάποιος κολυμπώντας. Από το κάστρο του οι Ποριώτες έλεγχαν τα πλοία που ερχόντουσαν από την Ύδρα. Σήμερα είναι ακατοίκητο.

Η ομορφιά του τόπου εντυπωσίασε και υμνήθηκε από κορυφαίους λογοτέχνες, ποιητές και καλλιτέχνες. Τον Νομπελίστα Γιώργο Σεφέρη, τον Κοσμά Πολίτη, τον Κωστή Παλαμά, την Ιουλία Δραγούμη και τον αμερικανό συγγραφέα Henry Miller.

Πόρτο Χέλι

Το Πορτοχέλι είναι χτισμένο στον κλειστό απάνεμο κόλπο ελλειψοειδούς σχήματος που δημιουργεί φυσικό λιμάνι και αποτελεί το πιο προστατευμένο λιμάνι της Αργολίδας λόγω του εξωτερικού τμήματος της εισόδου του και γενικότερα εξαιτίας του ηπειρωτικού και υποθαλάσσιου αναγλύφου του.

Η ονομασία του σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη οφείλεται σε σταδιακή γλωσσική παραφθορά του ονόματος «Αλιείς», της αρχαίας πόλης δηλαδή που βρισκόταν στην νοτιοανατολική πλευρά του λιμανιού. Απέναντι από τον οικισμό υπάρχουν τα ερείπια της μισοβυθισμένης πόλης των Αλιέων.

Τμήματα αμυντικών τειχών που έχουν βρεθεί εντός και εκτός θάλασσας έχουν χαρακτηριστεί ως θαυμάσια δείγματα οχυρωματικής τέχνης των κλασσικών χρόνων. Επίσης σώζεται τμήμα της Ακρόπολης των Αλιέων που υπολογίζεται ότι χτίστηκε περίπου το 436 π.Χ. Οι αρχαίοι Αλιείς ήταν από τα μεγαλύτερα κέντρα της αρχαιότητας παραγωγής πορφύρας. Η ονομασία Αλιείς παραφθάρθηκε σε Χαλιείς και στη συνέχεια σε Χέλι.

Για να διακριθεί από το κοντινό του χωριό Χέλι (το οποίο σήμερα έχει μετονομαστεί σε Αραχναίο) πήρε και το προσωνύμιο «Πόρτο», επειδή διέθετε λιμάνι. Κατά μία άλλη άποψη η ονομασία του (Χέλι) είναι ένα από τα πολλά αρβανίτικα τοπωνύμια, που συναντώνται στην περιοχή της νότιας Αργολίδας και που απέκτησε στη συνέχεια το πρόθεμα Πόρτο, για τον λόγο που ήδη αναφέρθηκε.

Στα νεότερα χρόνια καλείται Porto Bizato ή El Harbor, όπως αναφέρεται από τους Ιταλούς το 18ο αιώνα και ήταν ένας ασφαλής λιμένας που χρησιμοποιείτο κυρίως από τους Kρανιδιώτες ναυτικούς και από εκείνους της Ερμιόνης (Καστρί).

Δεν διαθέτει ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά ή παραδοσιακά χαρακτηριστικά, αλλά σίγουρα είναι γραφικό και το πιο κοσμοπολίτικο μέρος της περιοχής. Στην πίσω πλευρά του υπάρχει η λιμνοθάλασσα της Βερβερόντας, η οποία σύμφωνα με την παράδοση αποτελούσε το αγαπημένο καταφύγιο των Βερβερίνων πειρατών, τα νερά της οποίας θεωρούνται ιαματικά.

Το Πόρτο-Χέλι σήμερα έχει μεγάλη τουριστική ανάπτυξη και μπορεί κανείς εύκολα να βρει στην περιοχή σύγχρονες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις θαλάσσιων σπορ κ.α.

Τέλος, σε απόσταση 4 χλμ. από το Πόρτο-Χέλι βρίσκεται η Κόστα από την οποία μπορεί κανείς εύκολα να μεταβεί στις Σπέτσες με θαλάσσιο ταξί, με καΐκι ή ferry-boat.

Σπέτσες

ΕΔΩ μπορείτε να βρείτε μία σύντομη αναφορά στηνμακρόχρονη ιστορία των Σπετσών.

Ντάπια

Το νέο λιμάνι των Σπετσών, η Ντάπια, είναι το πρώτο μέρος που θα δεις φτάνοντας στο νησί. Στην πλατεία της Επανάστασης θα κάνεις τη βόλτα σου και παρατηρώντας τα κανόνια θα μεταφερθείς για λίγο στην περίοδο της επανάστασης του '21 ενώ οι επιλογές για καφέ, ποτό και φαγητό είναι τόσο πολλές και σε κοντινή απόσταση, που αν έχεις βρει ξενοδοχείο στο συγκεκριμένο μέρος, δε θα χρειαστείς κανένα μεταφορικό μέσο για τις μετακινήσεις σου.

Το Μουσείο της Μπουμπουλίνας

Τι είναι οι Σπέτσες χωρίς τη Μπουμπουλίνα; Τίποτα!
Το Μουσείο βρίσκεται σε απόσταση 100 μέτρων πίσω από το κεντρικό λιμάνι της Ντάπιας. Ο επισκέπτης θα ακούσει κατά την ξενάγηση, διάρκειας 40 λεπτών, την ιστορία της θρυλικής Καπετάνισσας, από την γέννησή της μέσα στις τούρκικες φυλακές της Κωνσταντινούπολης, τη δράση της κατά τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, την προσφορά της και τις θυσίες της για την πατρίδα, ως και το απρόσμενο και τραγικό τέλος της.
Θα δείτε συλλογές από όπλα, παλαιά βιβλία, πορσελάνες, έγγραφα και επιστολές της Επανάστασης, πίνακες και ομοιώματα πλοίων, προσωπογραφίες και γκραβούρες της ηρωίδας, προσωπικά της αντικείμενα, χάρτες, κεντήματα, προτομές, βυζαντινές εικόνες, επίπλωση και αντικείμενα του 17ου έως 20ου αιώνα καθώς και το υπέροχο φλωρεντιανό σκαλιστό ταβάνι της μεγάλης σάλας.

Οι άμαξες

Ε ναι, το νησί των Σπετσών είναι η βασίλισσα των αμαξών! Στην Αθήνα δε θα βρεις, στην Ύδρα μόνο γαϊδουράκια, στην Αίγινα λίγες, μετρημένες άμαξες ενώ στις Σπέτσες έχεις πολλές επιλογές. Και όταν λέω πολλές εννοώ πραγματικά πολλές!
Ο κάθε αμαξάς έχει το δικό του στυλ, και αν έχεις όρεξη και πιάσεις κουβεντούλα μαζί τους όσο είσαι στην άμαξα, να είσαι σίγουρος πως θα μάθεις κάποια ενδιαφέρουσα ιστορία για το νησάκι και τους κατοίκους του.
Μια βόλτα ξεκινάει από 10 ευρώ και μπορεί να φτάσει μέχρι και 60, ανάλογα τη διαδρομή.

Η διαδρομή από τη Ντάπια στο Παλιό Λιμάνι

Είτε επιλέξεις να κάνεις τη διαδρομή απόγευμα, είτε βράδυ, είναι πραγματικά πολύ όμορφη και ρομαντική. Μπορείς να πας με άμαξα, γουρούνα ή παπάκι αλλά εγώ σου προτείνω να περπατήσεις για να μυρίσεις το ιώδιο της θάλασσας, να βγάλεις φωτογραφίες, να χαζέψεις τα παλιά σπίτια πίσω από τους ψηλούς τοίχους και να δώσεις ένα φιλί στο άλλο σου μισό λίγο πριν πάρετε τη στροφή και δείτε το παλιό λιμάνι με τα καραβάκια του να κουνιούνται ρυθμικά.

Ερμιόνη

ΕΔΩ μπορείτε να δείτε ένα υπέροχο βιντεάκι.

Παραθερίζω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου στην Ερμιόνη. Σε αυτή τη γραφική χερσόνησο στην άκρη της Αργολίδας, και την έχω δει να μετατρέπεται από ένα παραλιακό χωριό «καταδικασμένο» να βρίσκεται ανάμεσα στις κοσμοπολίτικες Ύδρα και Σπέτσες, σε έναν τουριστικό προορισμό που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα υπόλοιπα νησιά του Αργοσαρωνικού.

Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν πρόκειται να βαρεθείς σε αυτό το μέρος, αφού μπορείς κάθε μέρα να κολυμπάς και σε άλλη παραλία, να δοκιμάσεις αμέτρητες λιχουδιές στις τοπικές ταβέρνες κι εστιατόρια, να διασκεδάσεις στο λιμάνι ή τα Μανδράκια, να κάνεις περιπάτους στο δάσος Μπίστι που βρίσκεται στην άκρη του οικισμού ή στο φαράγγι Καταφύκι.

Κι όταν πια εξαντλήσεις όλες τις επιλογές σου, μπορείς να πεταχτείς μέχρι το Ναύπλιο (σε απόσταση 85 χιλιομέτρων από την Ερμιόνη), να επισκεφτείς τις Μήκυνες, να βρεθείς στα πιο γειτονικά θέρετρα: Πόρτο Χέλι, Σπέτσες και Ύδρα, μέχρι και να παρακολουθήσεις κάποια παράσταση στην Αρχαία Επίδαυρο. Ναι, όλες αυτές οι δυνατότητες βρίσκονται σε τόσο κοντινή απόσταση από την Ερμιόνη!

Μουσείο Παιχνιδιού Ερμιόνης

Ένα μοναδικής σύλληψης μουσείο βρίσκεται στην Ερμιόνη, το μουσείο που ερευνά την ιστορία του παιχνιδιού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Επίτρεψε μου σε αυτό το σημείο να αναφερθώ στην εξαιρετική έρευνα της Μαρίας Τράκη, υπεύθυνης του μουσείου, η οποία ανέλαβε προσωπικά τόσο τη συλλογή όσο και την κατασκευή πολλών εκθεμάτων του μουσείου. Ένα μουσείο που άνοιξε τις πύλες του χάρη στη δράση του Ερμιονικού Συνδέσμου.

Η ίδια Μαρία πραγματοποιεί συχνά την ξενάγηση στο μουσείο και η επίσκεψη του αποτελεί πραγματικά ένα εναλλακτικό μάθημα στη μακρά ιστορία της Ελλάδας, ειδικά στην περίοδο 1900-1960.

Στο ισόγειο της εστίας πολιτισμού «Μιχαήλ Παπαβασιλείου» δίπλα από το ναό της Παναγίτσας, όπου στεγάζεται το Μουσείο Παιχνιδιού, βρίσκεται και η γωνιά του Καραγκιόζη με το θέατρο σκιών.

Στον πάνω όροφο του μουσείου δεσπόζει η μεγάλη φωτογραφία – κολάζ εποχής 1940 όπου παρουσιάζει τα παιδιά της Ερμιόνης να παίζουν στο λιμάνι η οποία επεκτείνεται στο δάπεδο με τον επισκέπτη να αντικρίζει τα παιχνίδια της φωτογραφίας σε πραγματικά εκθέματα. Στον ίδιο όροφο βρίσκεται και σχολική γωνιά, αλλά και αναπαράσταση δωματίου ραπτικής.

Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης
Στεγασμένο στην ανακαινισμένη οικία Οικονόμου όπου ξεκίνησε η Γ΄Εθνοσυνέλευση (1827), η οποία ολοκληρώθηκε στην Τροιζήνα, βρίσκεται το λαογραφικό μουσείο της Ερμιόνης που αποτελεί την αναπαράσταση ενός τυπικού ερμιονίτικου σπιτιού. Στον πάνω όροφο βρίσκεται ιστορικό τμήμα όπου δίνονται πληροφορίες όχι μόνο για την Εθνοσυνέλευση, που έλαβε χώρα εκεί, αλλά και για τη συμβολή των Ερμιονιτών στην Επανάσταση του 1821. Στον κήπο της οικίας του 180^ου αιώνα βρίσκονται και οι ανδριάντες των αδερφών Μήτσα, ηρώων της ελληνικής επανάστασης.

Ναύπλιο - Παλαμήδι

Το Παλαμήδι είναι ένα από τα ωραιότερα κάστρα της Ελλάδας και το μεγαλύτερο και καλύτερα διατηρημένο φρουριακό συγκρότημα της Ενετοκρατίας.

Ολοκληρώθηκε το 1714 σε χρόνο-ρεκόρ μόλις λίγων ετών για να εξυπηρετήσει τις στρατιωτικές και ναυτικές επιχειρήσεις των Βενετσιάνων εκείνης της εποχής.

Ακολουθεί τη φυσική γραμμή του λόφου και γίνεται ένα με το τοπίο γύρω του απόλυτα σεβόμενο το χώρο αλλά και το σκοπό που είχε αναλάβει να εξυπηρετήσει. Διατηρείται σε άριστη κατάσταση και αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα της βενετσιάνικης οχυρωματικής αρχιτεκτονικής.

Ιστορία

O λόφος του Παλαμηδιού, που οφείλει το όνομά του στον ομηρικό ήρωα Παλαμήδη, δεν φαίνεται να είχε οχυρωθεί συστηματικά μέχρι τα χρόνια της δεύτερης Eνετοκρατίας.

Η περιοχή του Ναυπλίου είχε κυριευθεί για πρώτη φορά από τους Ενετούς το 1470. Κατά την περίοδο της πρώτης Ενετοκρατίας, οι Ενετοί προέβησαν σε ενίσχυση και επέκταση του κάστρου της Ακροναυπλίας, χωρίς να τους απασχολήσει το Παλαμήδι. Το 1540, το Ναύπλιο καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Τότε για πρώτη φορά αξιοποιήθηκε στρατηγικά το Παλαμήδι, αν και ακόμα ανοχύρωτο, από το βεζίρη Κασίμ πασά, ο οποίος κατά τη διάρκεια της τρίχρονης πολιορκίας του Ναυπλίου (1537-1540) κανονιοβολούσε την πόλη από εκεί.

Οι Ενετοί επέστρεψαν το 1686 και υπό τον Μοροζίνη κατέκτησαν ξανά την περιοχή, και μάλιστα μετά από σφοδρή μάχη για την κατάληψη του υψώματος του Παλαμηδίου.

Οι Ενετοί αντιλήφθηκαν τότε τη στρατηγική σημασία πολλών ελληνικών λιμανιών, μεταξύ άλλων και του Ναυπλίου, και εκτίμησαν τη θέση του βράχου του Παλαμηδιού, που προστάτευε με φυσικό τρόπο την είσοδο του Αργολικού κόλπου. Τα οχυρωματικά έργα φαίνεται ότι άρχισαν από τον Φραγκίσκο Μοροζίνι αμέσως μετά την επάνοδο των Ενετών αλλά η κατασκευή του φρουρίου πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά επί των ημερών του Bενετσιάνου Γενικού Προβλεπτή του Στόλου, Aυγουστίνου Σαγρέδου (Agostino Sagredo), από το 1711 έως το 1714, καθιστώντας την οχύρωση του φρουρίου σε πραγματικό επίτευγμα τόσο από πλευράς οχυρωματικής όσο και από πλευράς ταχύτητας κατασκευής του.

Έκτοτε το κάστρο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής.

Από το Παλαμήδι ξεκίνησε η απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους. Έπειτα από πολύμηνη πολιορκία, τη νύχτα της 29ης Nοεμβρίου του 1822, μια ομάδα από 350 παλικάρια με αρχηγό τον Στάικο Σταϊκόπουλο κατέλαβε με αιφνιδιασμό το Παλαμήδι. Πρώτος, ο Δημήτριος Mοσχονησιώτης πάτησε το πόδι του στο φρούριο, από τον προμαχώνα Aχιλλέα, τον ίδιο προμαχώνα από όπου είχαν μπει και οι Τούρκοι όταν πήραν το κάστρο από τους Ενετούς. Γι’ αυτό και τον έλεγαν Γιουρούς - Nτάπια.

Tο μεσημέρι της επόμενης ημέρας, αφού καθαρίστηκε πρόχειρα το ερειπωμένο Βενετσιάνικο εκκλησάκι του Αγίου Γεράρδου, τελέστηκε δοξολογία και το εκκλησάκι αφιερώθηκε έκτοτε στη μνήμη του Αποστόλου Aνδρέα, μιας και το κάστρο πατήθηκε την ημέρα της γιορτής του αγίου.

Έκτοτε και κάθε χρόνο την ημέρα αυτή, γιορτάζεται πανηγυρικά η απελευθέρωση της πόλης με δοξολογία στο ιστορικό αυτό εκκλησάκι.

Tο Παλαμήδι όμως εκτός από σπουδαίο φρούριο αποτέλεσε και τόπο περιβόητων φυλακών. Το 1834 φυλακίζεται στο Παλαμήδι για 11 μήνες ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, μαζί με τον Δημήτριο Πλαπούτα, για εσχάτη προδοσία (!) από το καθεστώς της Αντιβασιλείας. Ο θεωρούμενος ως χώρος της φυλακής του Κολοκοτρώνη σήμερα έχει λάβει θρυλικές διαστάσεις και δέχεται καθημερινά πολλούς επισκέπτες. Πρόκειται για ένα θεοσκότεινο βαθύ μπουντρούμι - αποθήκη, 1,05Χ0,69, μέσα στο βράχο, στο οποίο μπαίνει κανείς σκυφτός. Ωστόσο πρόσφατες μελέτες, βασισμένες σε μαρτυρίες της εποχής, θεωρούν εσφαλμένη την ταύτιση αυτού του χώρου με τη φυλακή του Κολοκοτρώνη, και τοποθετούν την φυλακή του ήρωα στον προμαχώνα Μιλτιάδη.

Ο Κολοκοτρώνης συνδέεται με το Παλαμήδι ακόμα και με τον θρύλο για τα 999 σκαλιά του Παλαμηδιού, αφού σύμφωνα με την προφορική λαϊκή παράδοση το χιλιοστό σκαλοπάτι το έσπασε το άλογο του Γέρου του Μωριά.

Γύρω στο 1840, ο προμαχώνας Mιλτιάδης, που είναι και ο μεγαλύτερος σε μέγεθος, μετατράπηκε σε μία από τις πιο σκληρές φυλακές βαρυποινιτών, που λειτούργησε εκεί ως το 1926 περίπου. Άλλη φυλακή υπήρχε και στον προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα, για κρατούμενους με ελαφρότερες ποινές και υπό σχετικά καλύτερες συνθήκες.

Το 1962 χαρακτηρίζεται το Παλαμήδι ως επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος υπό τον Ε.Ο.Τ. Και ως το 1969 γίνονται επισκευές στο κάστρο. Μέχρι τις μέρες μας το Παλαμήδι λειτουργεί σαν αυτόνομος αρχαιολογικός χώρος, με μεγάλη επισκεψιμότητα όλο το χρόνο, διατηρώντας σχεδόν ακέραιη την εικόνα ενός βενετσιάνικου φρουριακού συγκροτήματος.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο σχεδίασε ο Zιαξίχ (Giaxich) και κατασκεύασε ο Γάλλος Λασάλ (LaSalle). Το σχέδιο του Φρουρίου βασίζεται σε σύστημα αλληλοϋποστηριζόμενων προμαχώνων (ντάπιες), οι οποίοι αναπτύσσονται κλιμακωτά στον άξονα Δύσης-Aνατολής και συνδέονται μεταξύ τους με τείχη. Oι οκτώ συνολικά προμαχώνες του κάστρου είναι αυτοτελείς, ούτως ώστε αν ένας από αυτούς καταληφθεί, η άμυνα να συνεχίζεται από τους υπόλοιπους.

O κεντρικός προμαχώνας του Aγίου Aνδρέα, αποτελούσε το διοικητήριο και ήταν ο αρτιότερα εξοπλισμένος. Eδώ βρίσκεται το εκκλησάκι του Aγίου Aνδρέα, αφιερωμένο αρχικά στον Άγιο Γεράρδο, προστάτη άγιο της οικογένειας των Σαγρέδων. Ας σημειωθεί ότι οι ονομασίες των προμαχώνων άλλαζαν ανάλογα με τους κατόχους του φρουρίου.
Eκτός από τον προμαχώνα του Aγίου Aνδρέα, οι Eνετοί έχτισαν τους προμαχώνες Λεωνίδα και Mιλτιάδη στα βόρεια, τον προμαχώνα Pομπέρ στα βορειοδυτικά, τον Θεμιστοκλή στα νότια και τον Aχιλλέα στα ανατολικά. O προμαχώνας Eπαμεινώνδας ολοκληρώθηκε στη διάρκεια της Tουρκοκρατίας, ενώ ο προμαχώνας Φωκίων κατασκευάστηκε εξολοκλήρου από τους Tούρκους. O προμαχώνας Ρομπέρ ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Γάλλου φιλέλληνα Francis Robert που σκοτώθηκε το 1826 στην πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών.

Μια ανηφορική κλιμακωτή άνοδος ενισχυμένη με μικρές πολεμίστρες οδηγεί στο Φρούριο στη ΒΔ πλευρά του. Πρόκειται για τη σκάλα με τα 1000 σκαλοπάτια, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, που συνδέει το κάστρο με την πόλη. Η σκάλα αυτή, στη σημερινή της μορφή, κατασκευάστηκε την εποχή του Όθωνα από καταδίκους φυλακισμένους στο Παλαμήδι. H κλίμακα αυτή, που η παράδοση την ήθελε να έχει 999 σκαλοπάτια, γιατί το χιλιοστό το έριξε το άλογο του Κολοκοτρώνη, στην πραγματικότητα έχει λιγότερα σκαλοπάτια (857) και κατασκευάστηκε την εποχή του Όθωνα από καταδίκους που ήταν φυλακισμένοι στο Παλαμήδι, υπό την επίβλεψη του βαυαρικού στρατού.
Την εποχή των Ενετών υπήρχαν γαλαρίες που συνέδεαν το κάστρο με την πόλη.

Το Κάστρο στην Τέχνη και στο Λόγο

Όλα τα κάστρα να χαθούν όλα και να ρημάξουν
Το Παλαμήδι το πικρό θεός να το φυλάξη.
Εκεί ‘ναι οι κατάδικοι όλο βαρυποινίτες.
Μέσα είναι κι ο άνδρας μου στα σίδερα βαλμένος.
Με δυο ζυγίτσες σίδερα στα πόδια και στα χέρια…
Στη φυλακή τον έχουνε στα σκοτεινά μπουντρούμια

Δημοτικό τραγούδι.

Παράλληλες Ιστορίες

Στα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα (1833-1862) και του Γεωργίου Α΄ (1863-1913) το Παλαμήδι αποτελεί την πιο απάνθρωπη φυλακή στον ελληνικό χώρο. Οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων ήταν εφιαλτικές. Ο ίδιος ο Μάουρερ, διαπιστώνει κατά τη διάρκεια της υπουργίας του ότι «οι κρατούμενοι βρίσκονται μέσα σε θλιβερούς υπονόμους, ανάμεσα στα ίδια τους τα περιττώματα».

Επιπλέον το Παλαμήδι ορίζεται ως τόπος εκτελέσεων και μια γκιλοτίνα, προερχόμενη από τη Μασσαλία, τοποθετείται στο αλωνάκι (το κεντρικό πλάτωμα) του φρουρίου κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, όπου οι μελλοθάνατοι παρακολουθούσαν για τελευταία φορά λειτουργία. Η πρώτη εκτέλεση θανατοποινίτη (ενός ληστοπειρατή) πραγματοποιείται το 1833. Το 19ο αιώνα γινόταν περίπου 25 εκτελέσεις το χρόνο εκεί. Από το 1890 το Παλαμήδι ήταν ο αποκλειστικός τόπος εκτελέσεων (μέχρι τότε η καρμανιόλα περιόδευε και σε άλλες πόλεις!). Από την εποχή εκείνη, γύρω στα 1890, οι δήμιοι είναι Έλληνες, τέως βαρυποινίτες (μέχρι τότε ήταν αλλοδαποί-) οι οποίοι λόγω της απέχθειας του λαού είχαν σαν τόπο διαμονής το Μπούρτζι. Η λαιμητόμος έπαψε να λειτουργεί το 1913.

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΓΚΙΛΟΤΙΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ.

Εξοχότατοι και εκλαμπρότατοι απεσταλμένοι εξ Αθηνών.
Εξ ονόματος των συγχωριανών μου και με δάκρυα βαθυτάτης …χαράς,
σας εύχομαι το καλώς ήρθατε. Είναι πτωχά τα λόγια για να εκφράσω
την ευγνωμοσύνην μας δια την τιμή οπού μας κάνατε
να μας φέρετε κι εδώ την ξακουστή…γκιλοτίνα !
Με τη γκιλοτίνα συγχωριανοί θα έχομεν από δω και μπρος …γλυκύτερον θάνατον !

Μας την στείλανε οι ξένοι φίλοι που μας αγαπούν
και δεν παύουνε με κάθε τρόπο να μας βοηθούν.
Μηχανές και εφευρέσεις για συλλήψεις και εκτελέσεις.

Κάνεις πρώτα το σταυρό σου, γονατίζεις στο σκαμνί,
βάζεις δώθε το λαιμό σου λευτερώνουν το σκοινί
και ώσπου να πεις πιπέρι το κεφάλι στο πανέρι.

Κόψανε πολλούς στη Μάνη και στου Βάλτου τα χωριά,
φωνακλάδες καπετάνιους πειναλέα κλεφτουριά,
μερδικό το σκυλολόι γύρευε απ’ το αφεντολόι.

Και ξεχνάμε πως εκείνοι που `ρθαν από τη Φραγκιά,
που `ρθαν από το Φανάρι κι από τη Μολδοβλαχιά
και φοράνε ρεντικότες τρώνε πετεινούς και κότες.
Άκου, βλέπε, σώπα, μάθε όποιος θέλει τα πολλά
χάνει ο δόλιος και τα λίγα που δεν τα `βρισκε καλά.
Στο καμάρι το παιδί σου τέτοια να `ναι η συμβουλή σου.

Τώρα πάνε για τ’ Ανάπλι και για την Τροπολιτσά,
όπου βγήκανε αντάρτες και το ρίξαν στην κλεψιά.
Ζήτω η Ελευθερία. Ζήτω η Ελευθεριά.

Από το "Μεγάλο μας Τσίρκο" του Ι. Καμπανέλη.

Πληροφορίες για τον Επισκέπτη

Σήμερα η πρόσβαση στο φρούριο είναι δυνατή είτε μέσω αυτοκινητόδρομου που καταλήγει στην ανατολική του πύλη είτε από τη γνωστή κλίμακα που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του, ανατολικά του προμαχώνα Γκριμάνι.

Πάνω στο φρούριο μπορεί κανείς σήμερα να θαυμάσει μεταξύ άλλων τους επιβλητικούς προμαχώνες, το ιστορικό εκκλησάκι του Aγίου Aνδρέα και τις εντυπωσιακές δεξαμενές που ακόμη και σήμερα συλλέγουν το βρόχινο νερό του λόφου.

Εννοείται πως η θέα από το κάστρο προς την πόλη του Ναυπλίου, την Ακροναυπλία, τον Αργολικό κόλπο και τα γύρω βουνά είναι εκπληκτική.

Μια βόλτα στην πόλη του Ναυπλίου.

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΕΔΩ.

Ναύπλιο - Μπούρτζι

Μπούρτζι: Το Κάστρο του Θρόνου
Castello dello Soglio. Αυτό ήταν το πρώτο όνομα του ενετικού κάστρου που, μαζί με το Παλαμήδι, αποτελεί σήμα-κατατεθέν του Ναυπλίου. Οι περισσότεροι από εμάς το ξέρουμε ως Μπούρτζι, που στα τουρκικά σημαίνει «Νησί-φρούριο» και με αυτή ακριβώς την ονομασία το συζητάμε μεταξύ μας.

Το Μπούρτζι κτίστηκε πάνω στο νησάκι των Αγίων Θεοδώρων το 1473 από τον Ιταλό μηχανικό Γκαμπέλο, εξού και το ιταλικό του πρώτο όνομα. Και αν έχεις ακούσει να αναφέρονται στο Ναύπλιο ως «το Λιμάνι της Αλυσίδας» (Porto Cadena) είναι γιατί υπήρχε πραγματικά μια κινητή αλυσίδα που άρχιζε από την Ακροναυπλία και έφτανε μέχρι το Μπούρτζι, που σκοπό της είχε να προστατεύει το λιμάνι και την πόλη από τους θαλάσσιους επιδρομείς.

Από φυλακή, ξενοδοχείο!
Στην πορεία των χρόνων, και ποιους δεν έχει φιλοξενήσει το ενετικό αυτό κάστρο. Αυτή ήταν η πρώτη φυλακή του Κολοκοτρώνη, εδώ φιλοξενήθηκε δις η ελληνική κυβέρνηση, εδώ έμεναν και οι δήμιοι του Παλαμηδίου. Στη δεκαετία του ’30 λειτούργησε ως κέντρο του Οργανισμού Τουρισμού ενώ μεταξύ 1960-1970 ως ξενοδοχείο πολυτελείας και εστιατόριο.

Πληροφορίες:
Όχι, δεν μπορείς να μείνεις εδώ, όσο και να το ήθελες (διαμονή στο Μπούρτζι με θέα Ναύπλιο, ε; Θα ήταν τέλεια). Μπορείς όμως να πάρεις ένα από τα καραβάκια που αράζουν στην προκυμαία και πληρώνοντας το αντίτιμο των 4 ευρώ να φτάσεις στο Μπούρτζι σε 10 λεπτά.

Αυτό το ήξερες;
Αν βρίσκεσαι στο Ναύπλιο καλοκαιράκι, όλο και κάποια μουσική ή πολιτιστική εκδήλωση θα πετύχεις να πραγματοποιείται στο ενετικό κάστρο. Μη χάσεις την ευκαιρία να την παρακολουθήσεις! Εξάλλου, πρόκειται σύντομα να δημιουργηθεί εκθεσιακός χώρος και πωλητήριο στους προμαχώνες, και να επαναλειτουργήσει το εστιατόριο - αναψυκτηρίο.