ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ

          Η Ναύπακτος είναι παραθαλάσσια πόλη της Αιτωλοακαρνανίας στον Κορινθιακό κόλπο. Χτισμένη ανάμεσα στο Αντίριο και στις εκβολές του ποταμού Μόρνου αποτελεί μία από τις αρχαιότερες ελληνικές πόλεις που γνώρισε περιόδους μεγάλης ακμής και συνδέθηκε με σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Αυτό επιβεβαιώνεται από την άρτια οχύρωσή της, η οποία ξεκινά από το λιμάνι, συνεχίζεται με τρία αλλεπάλληλα τείχη και καταλήγει στο κάστρο. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.

Ιστορία

Αρχαία χρόνια

Η Ναύπακτος είναι πόλη με μεγάλη ιστορία. Λέγεται ότι πήρε το όνομά της από τις λέξεις ναυς και πήγνυμι, που σημαίνει «κατασκευάζω πλοίο». Για πρώτη φορά εμφανίζεται το 1104 π.Χ. με τους Δωριείς, οι οποίοι στην κάθοδό τους, χρησιμοποίησαν τη Ναύπακτο για να κατασκευάσουν υποτυπώδη πλοιάρια (σχεδίες για την ακρίβεια), οπότε και το «Ναύπακτος» έμεινε κληρονομιά.

Βυζάντιο και Μεσαιωνικά χρόνια

Υπήρξε σημαντική πόλη του Βυζαντίου, καθώς αποτελούσε λιμάνι των ταξιδιωτών προς την Ιταλία και την Κωνσταντινούπολη. Το φρούριό της επισκευάστηκε ριζικά τα χρόνια του Ιουστινιανού, αλλά το 553, η πόλη καταστράφηκε από σεισμό. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, η πόλη έγινε μέρος του Δεσποτάτου της Ηπείρου για περίπου έναν αιώνα (1204-1294). Την περίοδο εκείνη η πόλη ονομαζόταν από τους Έλληνες Έπακτος ή Επαχτος, από τους Φράγκους Νεοπάντ-Νεπάντ-Λεπάντ ή Λεπάντο. Πέρασε ένα διάστημα Ενετοκρατίας από το 1407 μέχρι πριν πέσει στα χέρια των Τούρκων το 1499. Τότε έλαβε και την σημερινή του μορφή το κάστρο της πόλης. Το 1458 ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής πολιόρκησε ανεπιτυχώς την πόλη, που παρέμεινε στα χέρια των Βενετών. Τελικά το 1499 ο Βαγιαζήτ ο Β' με τον Τουρκικό στόλο ανάγκασε τους Βενετούς να του παραδώσουν την πόλη.

H Ναυμαχία της Ναυπάκτου

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, αγνώστου καλλιτέχνη, Ναυτικό Μουσείο του Γκρίνουϊτς, Λονδίνο.
 

«Η ναυμαχία της Ναυπάκτου» του Ανδρέα Βιτσεντίνο, Palazzo Ducale, Βενετία.

              
 Το 1571 έγινε η Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Πρόκειται για τη ναυμαχία, που έλαβε χώρα στο στόμιο του Πατραϊκού κόλπου (κόλπος του Λεπάντο), δίπλα στις Εχινάδες νήσους. Η ναυμαχία αυτή υπήρξε ιστορικό γεγονός, γιατί σε αυτήν αναχαιτίσθηκε η απειλητική για την Ευρώπη τουρκική ναυτική δύναμη. Με την ονομασία αυτή είναι γνωστή η μεγάλη ναυτική σύγκρουση που διεξήχθη ανάμεσα στον οθωμανικό στόλο και στις ενωμένες ναυτικές δυνάμεις της Sacra Lega, μιας Ιερής Συμμαχίας που συγκροτήθηκε από του Ισπανούς, τον Πάπα, τη Βενετία και μερικά ιταλικά κρατίδια, στις 7 Οκτωβρίου 1571. Οι ξένοι ιστορικοί χρησιμοποιούν την ονομασία Ναυμαχία του Λεπάντο (Naval Battle of Lepanto), από τη μεσαιωνική ονομασία της πόλης.

Νεότερα χρόνια

Το 1821 οι κάτοικοι της περιοχής πήραν μέρος στην Επανάσταση. Οι επιχειρήσεις στην πόλη άρχισαν τον Μάΐο. Η αντίσταση των Τούρκων ήταν επιτυχημένη και κράτησε αρκετά χρόνια. Στις 18 Απριλίου 1829, απελευθερώθηκε οριστικά από τους Τούρκους, όταν ο Ανδρέας Μιαούλης απέκλεισε το λιμάνι της πόλης και ανάγκασε τους Τούρκους να παραδώσουν το φρούριο. Φεύγοντας οι κατακτητές, άφησαν πίσω τους ελάχιστες οικογένειες Ελλήνων οι οποίες, μάλιστα, ήρθαν σε αντιπαράθεση με τις Σουλιώτικες οικογένειες (Μποτσαραίοι, Τζαβελαίοι κλπ), στις οποίες το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε παραχωρήσει τα τουρκικά αρχοντικά, ως αντιστάθμισμα για την προσφορά τους στον Αγώνα. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν στη Ναύπακτο 286 πρόσφυγες.^[14]

Αξιοθέατα της Ναυπάκτου

 

Λιμάνι της Ναυπάκτου

Οι δύο βραχίονες του κάστρου, οι οποίοι ξεκινούν από την κορυφή του λόφου καταλήγουν στη θάλασσα, όπου με δύο πύργους κλείνουν την είσοδο του λιμανιού. Το μικρό και γραφικό αυτό λιμάνι έχει σχήμα πετάλου με άνοιγμα εισόδου 35 m. Δεξιά και αριστερά της εισόδου του υπάρχουν δύο πύργοι.

Μετά την απελευθέρωση της πόλης 1829 το λιμάνι της εξακολουθούσε να αποτελεί σημαντικό συγκοινωνιακό και εμπορικό κέντρο που έδινε ζωή και κίνηση στην πόλη. Από το λιμάνι γινόταν η μεταφορά με καΐκια προς την ακτή της Αχαΐας, τον Ψαθόπυργο και την Πάτρα. Επίσης για πολλά χρόνια η συγκοινωνία με την πρωτεύουσα του νομού, το Μεσολόγγι, γινόταν με καΐκια από την Ναύπακτο στην Πάτρα, από εκεί στο Κρυονέρι – Γαλατά και συνέχεια μέσω ξηράς έφθανε κανείς στο Μεσολόγγι.

Τέλος στον προλιμένα της Ναυπάκτου έφταναν με μεγάλα καράβια τα εμπορεύματα, τα οποία μεταφέρονταν στα χωριά της ορεινής Ναυπακτίας και την Δωρίδα. Οι δραστηριότητες αυτές έδιναν ζωή στο λιμάνι και στην γύρω απ’ αυτό περιοχή, το Στενοπάζαρο. Zούσαν πολλές οικογένειες από το λιμάνι, ναυτικοί, εργάτες θαλάσσης, καροτσέρηδες και άλλοι επαγγελματίες.

Η κατάσταση αυτή κράτησε μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα, συγκεκριμένα το 1947, όταν δημιουργήθηκε το Πορθμείο Ρίου-Αντιρρίου. Τότε η Ναύπακτος άρχισε να χάνει δύο από τους βασικότερους παράγοντες της οικονομικής της ζωής. Την κίνηση του λιμανιού και το διαμετακομιστικό εμπόριο, που το διευκολύνει πλέον η αύξηση του αριθμού των αυτοκινήτων. Στις μέρες μας το μικρό γραφικό λιμανάκι δέχεται καθημερινά τους καλοκαιρινούς κύρια μήνες δεκάδες μικρά κρουαζιερόπλοια με ευρωπαίους εκδρομείς.

Θα δείτε, μεταξύ άλλων, τον ανδριάντα του Ανεμογιάννη (πυρπολητή που φονεύθηκε από τους Τούρκους στη Ναύπακτο το 1821), τον ανδριάντα του Μιγκελ ντε Θερβάντες (διάσημου ισπανού πεζογράφου, που έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Ναυπάκτου) και το Φετιχιέ τζαμί.

 

Κάστρο της Ναυπάκτου

Το Κάστρο βρίσκεται στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει στη πόλη. Στα Δυτικά αυτής σε υψόμετρο περίπου 200 μέτρων. Ο λόφος αυτός έχει σχήμα πυραμίδας. Οι μεγαλοπρεπείς οχυρώσεις της Ναυπάκτου που οφείλονται με διαδοχικές κατασκευαστικές φάσεις και κλιμακώνονται από την αρχαιότητα έως και την τουρκοκρατία, παρά τις καταστροφές και φθορές που έχουν υποστεί αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά και καλοδιατηρημένα παραδείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Ποία ήταν η μορφή του κάστρου στους αρχαίους χρόνους δεν μπορούμε με ακρίβεια να ξέρουμε. Είναι βέβαιο όμως ότι υπήρχαν τα τείχη. Υπολείμματα αρχαίων τειχών βρίσκονται και σήμερα κατά τη μεριά της θάλασσας και στη δυτική πλευρά. Το πιθανότερο είναι το κάστρο να μην είχε τη σημερινή του μορφή με τα πέντε διαζώματα. Αυτή τη μορφή την έλαβε κυρίως κατά τη βενετική κυριαρχία.

Η κορυφή του λόφου περικλείεται από κυκλικό τείχος διαμέτρου 100 μέτρων. Δύο βραχίονες που ακολουθούν την κλίση του εδάφους κατεβαίνουν ο ένας ανατολικά και ο άλλος δυτικά και αφού καμφθούν πλησιάζοντας ο ένας τον άλλον και με 2 πύργους κλείνουν την είσοδο του μικρού λιμανιού. Τέσσερα εγκάρσια τείχη ενώνουν αυτούς τους δύο βραχίονες, σχηματίζοντας από την κορυφή έως τη θάλασσα πέντε αμυντικές ζώνες ή διαζώματα οι οποίοι μειώνονται σε έκταση όσο πλησιάζουν την κορυφή και ο καθένας είναι ένα ανεξάρτητο φρούριο.

 

Η πόλη της Ναυπάκτου

Αξίζει ένας  περίπατος στην παλιά πόλη, στα πλακόστρωτα δρομάκια με τα χαμηλά σπίτια και τους κήπους, την εντυπωσιακή Σιδηρόπορτα, το Βεζύρ τζαμί και το χαμάμ και την οικία του αγωνιστή Τζαβέλα.

Το ρολόι της Ναυπάκτου, με έναν αιώνα ιστορίας, στέκει σε περίοπτη θέση θυμίζοντας την ώρα στους κατοίκους.

Συνεχίζουμε τον περίπατο στο χτες με μια βόλτα στο Στενοπάζαρο. Στην καρδιά της πόλης, ένα πλακόστρωτο σοκάκι με διώροφα παραδοσιακά κτίρια που σφύζει από χρώμα και ζωή, με προσεγμένα μαγαζιά και την επιβλητική πέτρινη βρύση στη βάση του μεγάλου πλατάνου κοντά στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.

Απαραίτητη η επίσκεψη στο μουσείο “Ιερού Αγώνος 1821” Ν.Φαρμάκη, όπου υπάρχουν εκθέματα από την ιδιωτική συλλογή του Φαρμάκη που αναφέρονται στην επανάσταση του 1821 αλλά και στον πόλεμο του ’40. Μπορείς  να δεις σπαθιά και πιστόλια του ’21, έγγραφα, φωτογραφίες και σπάνιο υλικό από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Ανηφορίζοντας στα πλακόστρωτο δρομάκια βόρεια της πλατείας του Λιμανιού θα βρεθείτε μπροστά από ένα κτιριακό συγκρότημα με επιβλητική μορφή, το οποίο προκαλεί την προσοχή και το ενδιαφέρον του καθένα που το βλέπει για πρώτη φορά. Είναι ο “Πύργος Μπότσαρη“. Το κτίριο αυτό, κτισμένο σε δύο φάσεις το 15ο και 16ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές για τη στέγαση των εκάστοτε ηγεμόνων της πόλης αυτής. Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ναυπάκτου, το 1829, το κτίριο αυτό ήρθε στην κατοχή του σουλιώτη στρατηγού Νότη Μπότσαρη. Σήμερα στον πύργο φιλοξενείται διαρκής έκθεση αντιγράφων από πίνακες, χάρτες και σχεδιάσματα που έχουν σχέση με τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571 μ.Χ.)