ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ: Η ΙΕΡΗ ΠΟΛΗ

Το Μεσολόγγι, η Ιερά πόλις όπως έχει αποκληθεί, έχει ταυτιστεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ελληνική πόλη με τον Αγώνα του 1821. Η πύλη της Εξόδου, ο χωματένιος φράχτης, ο κήπος των Ηρώων με τον τύμβο, όπου έχουν ταφεί οστά αγωνιστών, ανδριάντες και προτομές αγωνιστών και φιλελλήνων, όπως του Μάρκου Μπότσαρη, του Κυριάκου Μαυρομιχάλη και του Λόρδου Βύρωνα αποτελούν ορισμένα μόνο από τα τεκμήρια του ρόλου που διαδραμάτισε η πόλη στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Η Δημοτική Πινακοθήκη, η οποία στεγάζεται στο Δημαρχείο, φιλοξενεί μόνιμα συλλογή πινάκων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων του 19^ου και 20^ου αι., λιθογραφίες και διάφορα αντικείμενα σχετιζόμενα με το 1821: φύλλα των Ελληνικών Χρονικών του Μάγερ, αντικείμενα του Βύρωνα, ο οποίος πέθανε στο Μεσολόγγι κ.ά.

Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι στις 5 Ιανουαρίου 1824 - Με το μαύρο παλτό ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

Ιστορία

Στα βορειοδυτικά του Μεσολογγίου υπάρχουν τα ερείπια της Πλευρώνας («Ασφακοβούνι»), μίας πόλης η οποία αναφέρεται στα έργα του Ομήρου. Συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο και καταστράφηκε από τον Δημήτριο τον Αιτωλικό. Η νέα πόλη, η οποία χτίστηκε στα ερείπια της παλιάς, ήταν μία από τις πιο σημαντικές της Αιτωλίας και είχε 30 πύργους και 7 πύλες. Τα ερείπια ενός αρχαίου θεάτρου ακόμη υπάρχουν.

Το όνομα Μεσολόγγι πρωτοαναφέρθηκε από τον Βενετό Παρούτα (Paruta), ο οποίος περιέγραφε την ναυμαχία του Λεπάντο κοντά στη Ναύπακτο. Αρκετές ιστορικές πηγές αναφέρουν πως το όνομα Μεσολόγγι προέρχεται από την ένωση των δύο ιταλικών λέξεων, Μezzo/messo και langi το οποίο σημαίνει «ένα μέρος εν μέσω λιμνών» ή «ένα μέρος που περιβάλλεται από λίμνες». Από τον συνοικισμό των ψαράδων που διέμειναν εκεί σχηματίστηκε ένα μικρό ναυτικό κέντρο, το οποίο μέσα σε λίγες δεκαετίες εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό λιμάνι. Το 1726 ιδρύθηκε στο Μεσολόγγι το υποπροξενείο της Βενετίας με πρώτο πρόξενο τον Νάξιο Σπυρίδωνα Μπαρότση.

Με την έκρηξη της επανάστασης του 1770 (Ορλωφικά) συγκροτήθηκε στο Μεσολόγγι προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση υπό την αρχηγία του Παναγιώτη Παλαμά. Οι συνέπειες αυτής της ενέργειας ήταν δραματικές, αφού τον Απρίλιο του ιδίου έτους ο στόλος του Μεσολογγίου καταστράφηκε, η πόλη πυρπολήθηκε και οι Μεσολογγίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να καταφύγουν στα Επτάνησα. Μετά την λήξη των εχθροπραξιών, οι κάτοικοι επέστρεψαν, ανοικοδόμησαν την πόλη τους και επανίδρυσαν τον στόλο τους, ο οποίος δοκιμάστηκε ακόμη μία φορά στα χρόνια του Αλή πασά. Το Μεσολόγγι επαναστάτησε ξανά στις 20 Μαΐου του 1821 και ήταν μία από τις κύριες Ελληνικές δυνάμεις στον απελευθερωτικό αγώνα. Οι κάτοικοι αντιστάθηκαν στις επιθέσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1822 (Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου) και το 1823 (Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγιού). Η τρίτη επίθεση ξεκίνησε στις 15 Απριλίου του 1825 από τον Κιουταχή, του οποίου ο στρατός αριθμούσε 30.000 άντρες και αργότερα ενισχύθηκε με άλλους 10.000 οι οποίοι καθοδηγούνταν από τον Ιμπραήμ. Μεταξύ του οθωμανικού στρατού υπήρχαν και 3.000 Μιρδίτες, δηλαδή Καθολικοί από τη Βόρεια Αλβανία (αναφερόμενοι στα σχετικά δημοτικά ως "Λατίνοι") και 700 Ρώσοι Κοζάκοι του Ντον.

Τα «Ελληνικά Χρονικά», που κυκλοφορούσε στο Μεσολόγγι ο Ελβετός φιλέλληνας Μάγερ, από την 1η Ιανουαρίου 1824 έως τις 28 Φεβρουαρίου 1826, όταν εχθρική βόμβα γκρέμισε το τυπογραφείο του, αποτελούν μια από τις καλύτερες πηγές πληροφοριών για τα γεγονότα εκείνης 
της περιόδου.

Η "Έξοδος του Μεσολογγίου", του Θεόδωρου Βρυζάκη

Η Έξοδος του Μεσολογγίου

Μετά την κυρίευση του Βασιλάδι, οι κάτοικοι του οποίου κατέφυγαν στο Μεσολόγγι επιτείνοντας με τη μετακίνησή τους το επισιτιστικό πρόβλημα της πόλης ο Ιμπραήμ επεδίωξε να εξαντλήσει τους πολιορκημένους με αποκοπή όλων των οδών επικοινωνίας και εφοδιασμού. Ο Μιαούλης δεν κατάφερε παρά τις προσπάθειες του αυτή τη φορά να λύσει τον αποκλεισμό και να ανεφοδιάσει το Μεσολόγγι με τρόφιμα και όπλα. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, αν και ανέλαβε να επιτεθεί από τις πλαγιές του Ζυγού, ελπίζοντας να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στους πολιορκητές, τελικά δεν κατόρθωσε να υλοποιήσει την υπόσχεσή του, αφού ο Ιμπραήμ είχε πληροφορηθεί τα σχέδια των πολιορκημένων από αυτόμολο ξένο. Έτσι, τη νύχτα της 10^ης Απριλίου 1826 οργάνωσαν τις δυνάμεις σε τρία σώματα, υπό την αρχηγία του Νότη Μπότσαρη, Δημητρίου Μακρή και Κίτσου Τζαβέλα στο μέσο του τριγώνου, που θα σχημάτιζαν αυτές οι δυνάμεις, τοποθετήθηκαν τα γυναικόπαιδα. Ο αιφνιδιασμός του Ιμπραήμ προκάλεσε μεγάλη σύγχυση στην άλλη πλευρά και ο άνισος αγώνας που επακολούθησε απέβη συντριπτικός. Η πρωτοπορία ωστόσο του σώματος της Εξόδου προχώρησε, διασχίζοντας τις τουρκικές τάξεις και φθάνοντας αποδεκατισμένo στις πλαγιές του Ζυγού και από εκεί στην Άμφισσα.

Η έξοδος του Μεσολογγίου, αν εξαιρέσει κανείς τον αριθμό των θυμάτων της, επέδρασε θετικά στην εξέλιξη του ελληνικού απελευθερωτικού πολέμου. Στη Γαλλία, στην Ελβετία, στη Γερμανία, στην Αγγλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σημειώθηκαν εκδηλώσεις συμπάθειας και φιλελληνισμού. Δεν έλειψε και η έκδοση ποιημάτων, θεατρικών έργων, άρθρων, λόγων, εράνων και λοιπών διπλωματικών ενεργειών.

Το Μεσολόγγι παρέμεινε υπό την τουρκική κυριαρχία για περίπου 3 χρόνια, ενώ στις 2 Μαΐου 1829 η πόλη παραδόθηκε με συνθήκη στο νέο ελληνικό κράτος.

Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου

Αλυκές στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου

Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου

Η αβαθής (0,45 - 1,65 μ.) λιμνοθάλασσα της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας είναι η σημαντικότερη από αυτές που σχηματίζονται λόγω των προσχώσεων των ποταμών Ευήνου και Αχελώου. Η περιοχή φημίζεται για την πλούσια πτηνοπανίδα και ιχθυοπανίδα της. Τα ρηχά νερά της βοηθούν στην ανάπτυξη πλούσιας χλωρίδας από γύκη και θαλάσσια μακρόφυτα, που αποτελούν τροφή για δεκάδες χιλιάδες πάπιες, βουτηχτές, τσικνιάδες, κορμοράνους, γλάρους, ενώ τακτική είναι η παρουσία αρπακτικών πτηνών, όπως ο ψαλιδιάρης και βασιλαετός (Aquila heliaca).

Το Μεσολόγγι είναι γνωστό για τα αλιευτικά του προϊόντα, ιδιαίτερα το φημισμένο αυγοτάραχο, του κέφαλου μιας και η παρακείμενη λιμνοθάλασσα είναι ιδανικό μέρος για ιχθυοκαλλιέργειες. Η λιμνοθάλασσα με τις γραφικές «πελάδες» της-τα μικρά ξύλινα σπιτάκια πάνω σε πασσάλους, μέσα στο νερό- προστατεύεται από την γνωστή Συνθήκη Ραμσάρ επικυρωμένη στη Ελλάδα από το 1974 και αποτελεί περιβαλλοντικό πάρκο και οικοσύστημα.

 

Η Ελλάδα εκπνέει πάνω στα ερείπια του Μεσολλογίου· ελαιογραφία του Ευγενίου Ντελακρουά

Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης Μεσολογγίου

Στις δύο αίθουσες του ισογείου φιλοξενούνται ενθυμήματα, προσωπικά αντικείμενα και ο ανδριάντας του φιλέλληνα ποιητή λόρδου Βύρωνα, καθώς και πίνακες και λιθογραφίες με θέματα από τη ζωή και τη δράση του ποιητή κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Εκτίθενται, επίσης, έγγραφα και αντικείμενα από την αδελφοποίηση της πόλης του Μεσολογγίου με την πόλη Γκέντλινγκ του λόρδου Βύρωνα.

Το μουσείο στεγάζεται σε ένα κτίριο που κατασκευάστηκε το 1937. Στην είσοδο του μουσείου δεσπόζουν οι προτομές των δύο από τους πέντε πρωθυπουργούς που κατάγονταν από το Μεσολόγγι, του Χαρίλαου Τρικούπη και του Επαμεινώνδα Δεληγεώργη.

Στις αίθουσες του πρώτου ορόφου στεγάζεται η αποτελούμενη από περίπου 450 έργα συλλογή της πινακοθήκης ελαιογραφίες, λιθογραφίες, υδατογραφίες, χαλκογραφίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Στη συλλογή της πινακοθήκης περιλαμβάνονται και έργα μεγάλης καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας για την πόλη του Μεσολογγίου, όπως η Έξοδος του Μεσολογγίου και η άφιξη του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, αντίγραφα των Αγγέλου Κασόλα και Γιάννη Κασόλα, αντίστοιχα, των πρωτότυπων έργων του Θεοδώρου Βρυζάκη, Η ανατίναξη του Χρήστου Καψάλη και το μεγάλης αξίας έργο του Γάλλου ζωγράφου Ντε Λασάνκ, με τίτλο Η αυτοθυσία της μάνας, που απεικονίζει μία Μεσολογγίτισσα, η οποία, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τους Τούρκους, έχει σκοτώσει το παιδί της που κρατά στην αγκαλιά της και ετοιμάζεται να σκοτωθεί και η ίδια.

Στον ίδιο χώρο εκτίθενται, επίσης όπλα αγωνιστών του 1821, εκκλησιαστικά αντικείμενα από την ίδια περίοδο, όπως το δισκοπότηρο και ο σταυρός του αγιασμού του μητροπολίτη Ρωγών Ιωσήφ, μία σειρά μεταβυζαντινών εικόνων και έγγραφα από την αδελφοποίηση του Μεσολογγίου με την πόλη Σέφλινσντορφ, γενέτειρα του εκδότη της πρώτης εφημερίδας στην απελευθερωμένη Ελλάδα (Ελληνικά Xρονικά) του Γιόχαν Γιάκομπ Μάγερ.

Εκπαίδευση

Στο Μεσολόγγι υπάρχει παράρτημα του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, με τμήματα του πρώην ΤΕΙ Μεσολογγίου, που ιδρύθηκε το 1983^[4]. Στην πόλη επίσης εδρεύουν ΙΕΚ^[5] του υπουργείου παιδείας (Δ.ΙΕΚ Μεσολογγίου) και σχολές του ΟΑΕΔ (ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας Μεσολογγίου^[6]).

Είσοδος του Κήπου των Ηρώων.

Πολιτισμός

Στην πόλη βρίσκονται, μεταξύ άλλων, η κατοικία της οικογένειας Τρικούπη, του ποιητή Κ. Παλαμά, η Βάλβειος βιβλιοθήκη, η οποία αποτελεί και την δημόσια δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης με σπάνια βιβλία και ντοκουμέντα, η γκαλερί σύγχρονης τέχνης των Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου με πλήθος έργων σημαντικών Ελλήνων δημιουργών. Επίσης υπάρχουν εκεί, το Κέντρο Λόγου και Τέχνης, η Διέξοδος ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κύτταρα όχι μόνο της πόλης, αλλά ολόκληρης της Δυτικής Ελλάδας, το οποίο ευθύνεται για την διοργάνωση πλείστων εκδηλώσεων όπως εκθέσεων, σεμιναρίων, βιντεοπροβολών, παρουσιάσεων, επιστημονικών συνεδρίων και το Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης στην πλατεία Μάρκου Μπότσαρη με πλούσια ενθυμήματα του Αγώνα του 1821. Τα τείχη και η πύλη της πόλης παραμένουν επιβλητικά και κανείς μπορεί να επισκεφθεί τον Κήπο των Ηρώων όπου έχουν θαφτεί πολλοί γνωστοί και άγνωστοι ήρωες που πολέμησαν στην Ηρωική Έξοδο. Κάθε χρόνο η Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται ως ημέρα μνήμης της Εξόδου. Είναι η πιο σημαντική τοπική εορτή την οποία τιμούν με την παρουσία τους πολλές πολιτικές προσωπικότητες, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών.

Σημαντικές προσωπικότητες

Ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ (1776-1826), κληρικός, Φιλικός και αγωνιστής της Επανάστασης του 1821.

Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ (1798 - 1826 ), Ελβετός φιλέλληνας και συντάκτης της εφημερίδας "Ελληνικά Χρονικά", της πρώτης έντυπης εφημερίδας του Αγώνα.

Χαρίλαος Τρικούπης, Πρωθυπουργός της Ελλάδας (1832-1896)

Σπυρίδων Τρικούπης, Πρωθυπουργός της Ελλάδας (1788-1873)

Ζηνόβιος-Ζαφείριος Βάλβης, Πρωθυπουργός της Ελλάδας (1800-1886)

Δημήτριος Βάλβης, Πρωθυπουργός της Ελλάδας (1814-1892)

Επαμεινώνδας Δεληγεώργης, Πρωθυπουργός της Ελλάδας (1829-1879)

Κωστής Παλαμάς, ποιητής (1859-1943)

Λόρδος Βύρων, ποιητής, η καρδιά του οποίου είναι θαμμένη στην Πόλη

Μιλτιάδης Μαλακάσης, ποιητής (1869-1943)

Γεώργιος Δροσίνης, ποιητής/πεζογράφος (1859-1951)

Δημήτριος Ζ. Κασόλας, ζωγράφος/αγιογράφος (1875-1964)

Γεράσιμος Δ. Κασόλας, ζωγράφος/αγιογράφος/ποιητής/συγγραφέας/δημοσιογράφος (1902-1991)

Άγγελος Δ. Κασόλας, ζωγράφος/αγιογράφος (1906-1984)

Γιάννης Δ. Κασόλας, ζωγράφος/αγιογράφος (1910-1993)

Θωμάς Γκόρπας, ποιητής (1935-2003)

Αντώνης Τραυλαντώνης, λογοτέχνης (1867-1943)

Αναστάσιος Γιανναράς, φιλόσοφος (1920-1977)

Μίμης Λυμπεράκης, ποιητής (1880 – 1967)

Ιωάννης Λυκούδης, δήμαρχος (1910-1980)

Φλαμίνγκο στην Ελλάδα

Ένας από τους μεγαλύτερους υγροβιότοπους της Μεσογείου

Η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου-Αιτωλικού μαζί με το Δέλτα των ποταμών Αχελώου και Ευήνου αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους υγροβιότοπους της Μεσογείου. Δημιουργήθηκαν τα τελευταία 10.000 χρόνια και εκτείνονται από τους πρόποδες της Βαράσοβας μέχρι τον κόλπο του Αστακού, σε ένα παραλιακό μέτωπο 50 χλμ. Είναι ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας, που προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ. Πάνω από 200 είδη πουλιών βρίσκουν εδώ καταφύγιο.

Ιστορικοί χώροι Το Τείχος Ο Κήπος των Ηρώων   Πρόκειται για μια σημαντική έκταση που βρίσκεται εσωτερικά του τείχους της πόλης, που χρησιμοποιήθηκε ως κοιμητήριο στα χρόνια των Πολιορκιών (1822 – 1826). Η ιδέα της δημιουργίας ενός κήπου αφιερωμένου στη μνήμη των προμάχων του Μεσολογγίου ανήκει στον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια.Ο κήπος είναι πυκνοφυτεμένος, διάσπαρτος από μνημεία, που ανεγέρθηκαν κατά καιρούς, αφιερωμένα σε εξέχουσες στρατιωτικές και πολιτικές προσωπικότητες της εποχής, Έλληνες και Φιλέλληνες.Ξεχωρίζουν ο Τύμβος των Ηρώων, κεντρικό μνημείο, που εγκαινιάστηκε το 1838 και μέσα στο οποίο τοποθετήθηκαν τα ιερά λείψανα των αγωνιστών, το μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη, ο μαρμάρινος ανδριάντας του Άγγλου Φιλέλληνα και ποιητή Λόρδου Βύρωνα, έργο του Τήνιου γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη, το μνημείο του Ελβετού Φιλέλληνα Ιωάννη – Ιακώβου Μάγερ, εκδότη της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», το υπέροχο και πρωτότυπο μνημείο των Φιλελλήνων, κατασκευασμένο από λίθους, σπασμένα κανόνια και μπάλες του Αγώνα, τα μνημεία των Γάλλων, Φινλανδών, Γερμανών, Ρώσων, Σουηδών, Πολωνών, Ιταλών, Αμερικανών και των Κυπρίων αγωνιστών.Ο Κήπος των Ηρώων αποτελεί σύμβολο εθνικής αναφοράς και πρέπει να παραμείνει κιβωτός Εθνικής Μνήμης για να μας θυμίζει το χρέος προς την πατρίδα και την πίστη στα ιδανικά της φυλής μας. Ο ανεμόμυλος Το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής Ο μικρός ναός αφιερωμένος στην αγία Παρασκευή που βρίσκεται έξω από τον κήπο των Ηρώων, είναι το ιστορικό εκκλησάκι όπου τον Απρίλιο του 1826 συνήλθε η προσωρινή διοικούσα επιτροπή του αγώνα του Μεσολογγίου, αποτελούμενη από πολλούς οπλαρχηγούς, πολιτικούς και καπεταναίους του Μεσολογγίου και αποφάσισαν την Έξοδο.Απoφάσισαν δε η έξοδος να γίνει στις 2 τη νύχτα του Σαββάτου της 10ης Απριλίου 1826, μετά από σχέδιο που πρότεινε ο Ιωσήφ Ρωγών στον Ν. Κασομούλη και υπεγράφη από όλους τους Μεσολογγίτες. Άγιος Νικόλαος Κρεμαστός Σε απότομη πλαγιά του Αρακύνθου που βλέπει προς τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα σπηλαιώδη μοναστήρια του ελλαδικού χώρου με μοναδικές τοιχογραφίες - βραχογραφίες. Μικρό σπήλαιο, επίσης με εξαιρετικές και σπάνιες τοιχογραφίες σώζεται 20 μ. βορειότερα. Στο εσωτερικό του μεγάλου σπηλαίου υπάρχει λιθόκτιστο τέμπλο που χωρίζει το σπήλαιο σε ιερό και κυρίως ναό, στο κέντρο του οποίου σώζεται στέρνα που συγκέντρωνε τα νερά της βροχής. Το σπουδαίο αυτό μοναστικό κέντρο διέθετε κατά τη βυζαντινή εποχή βιβλιογραφικό εργαστήριο αντιγραφής κωδίκων (scriptorium) και εξ ίσου πλούσια βιβλιοθήκη. Χειρόγραφα από τον Άγιο Νικόλαο τον Κρεμαστό σώζονται σήμερα σε βιβλιοθήκες της Δυτικής Ευρώπης. Το εικονογραφικό πρόγραμμα είναι μοναδικό. Τα δύο σπήλαια διακοσμούνται με έξοχες τοιχογραφίες-βραχογραφίες της λεγόμενης καππαδοκικής τέχνης, που φανερώνουν τη σύνδεση της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας με την Καππαδοκία, τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 13ο αιώνα. Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος Ο Άγιος Σπυρίδων είναι ο πολιούχος του Μεσολογγίου. Στον ομώνυμο ναό που είναι και μητροπολιτικός  ξεκινά η πομπή η οποία κατευθύνεται προς τον κήπο των Ηρώων, περνώντας μέσα από την πόλη στο αποκορύφωμα των εορτών της Εξόδου. Ιερά Μονή Αγίου Συμεών Μεσολογγίου Λίγο πιο έξω από την πόλη του Μεσολογγίου στις ρίζες του όρους Αράκυνθος στην περιοχή Μεσολογγίου (6km απο το κέντρο της πόλης) σε υψόμετρο 190μ, βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Συμεών που ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και ήταν το καταφύγιο των κλεφτών του Αράκυνθου.Όταν έγινε η Έξοδος της φρουράς του Μεσολογγίου, το μοναστήρι τ' Αι-Συμιού είχε οριστεί σαν τόπος συγκέντρωσης μαχητών για να βοηθήσουν τους"Εξοδίτες" αφού προοριζόταν να αποτελέσει καταφύγιο για τους 1800 περίπου πολιορκημένους. Έτσι, οι "Εξοδίτες" έφτασαν στο μοναστήρι χωρίς να βρουν την σημαντική για την κατασταση τους βοήθεια και εξαιτίας αυτού δέχθηκαν στη χαράδρα την επίθεση του Αλβανικού ιππικού. Το μοναστήρι καταστράφηκε αφού παραδόθηκε στις φλόγες από τις στρατό των Κιουταχ και Ιμπραήμ. Ξαναχτίστηκε από τον αρχιμανδρίτη Ιωαννίκιο Αγγελέτο, το 1836. Από τότε, ουσιαστικά καθιερώθηκε η μετάβαση πανηγυριστών στο μοναστήρι κατά τη γιορτή της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου) και των αρματωμένων και έφιππων πανηγυριστών την ημέρα της Πεντηκοστής.Του Αγίου Πνεύματος γίνεται μεγάλο πανηγύρι, με συμμετοχή καβαλάρηδων με παραδοσιακές φορεσιές. Στον Αι-Συμιό θα βρεί κανείς το ωραίο Βυζαντινό εκκλησάκι, τα κελιά του, τον ξενώνα των Πανηγυριστών, το μεγάλο λευκό σταυρό που στήσανε εις μνήμη των πεσόντων αγωνιστών και θα απολαύσετε το όμορφο τοπίο, αφου η τοποθεσία είναι γεμάτη πλατάνια ενώ τρεχούμενα νερά διασχίζουν την πυκνή βλάστησή της.   Μουσεία Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης Βρίσκεται στην κεντρική πλατεία Μάρκου Μπότσαρη και στεγάζεται στο παλιό Δημαρχείο. Είναι ένα νεοκλασσικό κτίριο που χτίστηκε το 1932 όταν ήταν δήμαρχος ο Χρήστος Ευαγγελάτος. Εδώ συναντάμε μια πλούσια συλλογή από πίνακες Ελλήνων και ξένων ζωγράφων που είναι εμπνευσμένοι από τον αγώνα του Μεσολογγίου.Εκτίθενται έργα όπως: "Η υποδοχή του Λ. Βύρωνα στο Μεσολόγγι" του Δ. Κασόλα, "Η Ελλάδα πάνω από τα ερείπια του Μεσολογγίου", (αντίγραφο του Ντελακρουά), "Το Καραούλι" του Βρυζάκη, "Η ανατίναξη του Χ. Καψάλη" του ιδίου, "Η `Εξοδος" (αντίγραφο).Εκεί βρίσκεται τέλος ο συγκλονιστικός πίνακας του Lansac "Η Μεσολογγίτισσα" που απεικονίζει μια μητέρα που αφού σκότωσε το γιό της, δίπλα στον νεκρό άντρα της στρέφει το μαχαίρι καταπάνω της. Ο πίνακας αυτός δωρήθηκε από την `Ελενα Ελευθ. Βενιζέλου στον Δ. Μεσολογγίου. Μπροστά στο μουσείο είναι οι προτομές των πρωθυπουργών της Ελλάδας Χ. Τρικούπη και Επαμ. Δεληγεώργη. Μουσείο Παλαμά Εδώ έμενε ο εθνικός ποιητής κ. Παλαμάς. Στο μουσείο πλέον εκτίθενται αντικείμενα που αφορούν την ζωή του και την εποχή του. Μουσείο Τρικούπη Εδώ έμενε η οικογένεια Τρικούπη. Στο μουσείο πλέον εκτίθενται αντικείμενα που αφορούν την ζωή τους και την εποχή τους. Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Ο Χρήστος Μοσχανδρέου, οραματιστής της δημιουργίας και λειτουργίας της Πινακοθήκης γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1950 από Αιτωλοακαρνάνες γονείς. Δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της ελληνικής διαφήμισης και διακρίθηκε στους κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους με επιτυχία. Είναι συλλέκτης ιδεολόγος και λάτρης της ελληνικής τέχνης. Μαζί με τη σύντροφο της ζωής του Σοφία αποφάσισαν να δημιουργήσουν την Πινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης για να προσφέρουν σε ολόκληρο το νομό Αιτωλοακαρνανίας την δυνατότητα της επαφής με τη σύγχρονη εικαστική πραγματικότητα αλλά και τη μελέτη. Μια μεγάλη εξειδικευμένη βιβλιοθήκη Τέχνης και Ιστορίας του Νομού είναι ανοιχτή στους μελετητές και τους νέους και έτσι το Μουσείο στεγάζει αυτό το συγκεντρωμένο σπουδαστήριο.Το κτίριο της Πινακοθήκης κατασκευασμένο περί το 1835, ανακαινίσθηκε με τον πιο κατάλλληλο τρόπο. Οι εργασίες χρηματοδοτήθηκαν εξ ολοκλήρου από την οικογένεια Μοσχανδρέου, χωρίς επιδοτήσεις και χωρίς καμμιά κρατική ενίσχυση. Ο φορέας που καλύπτει την εφαρμογή των αντιλήψεων των ιδρυτών του είναι η μη κερδοσκοπική εταιρεία.Η Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου είναι Μουσείο που περιέχει έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής Ελλήνων καλλιτεχνών του 20ου αιώνα.

Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος» Το Ιστορικό Μουσείο «Διέξοδος» στεγάζεται και λειτουργεί σε ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα προεπαναστατικά σπίτια του Μεσολογγίου. Στο δεύτερο συνθετικό του ονόματός του φέρει την λέξη «Έξοδος». Δεν πρόκειται βέβαια για σύμπτωση, αφού το Μουσείο, όχι μόνο στεγάζεται στο πατρικό σπίτι του Αρχηγού της Φρουράς των Μεσολογγιτών κατά την ηρωική Έξοδο του 1826, Θανάση Ραζή-Κότσικα, αλλά στεγάζει και το όραμα μιας αληθινής δι-εξόδου προς την ελευθερία της σύγχρονης δημιουργικής και πολιτιστικής έκφρασης των κατοίκων του Μεσολογγίου και της ευρύτερης Δυτικής Ελλάδας. Το διώροφο πατρογονικό του Θανάση Ραζή-Κότσικα, χτισμένο στα τέλη του 18ου αιώνα, στέγασε ως το 1900 τα μέλη της οικογένειας, ενώ αργότερα λειτούργησε ως ξενοδοχείο, οιναποθήκη, εστιατόριο, καφενείο, γαλατάδικο και στραγαλάδικο. Από την δεκαετία του 1980 και μετά, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των ιδιοκτητών του, το κτίριο κατέστη ετοιμόρροπο και η Πολιτεία αδιαφορούσε πλήρως για την τύχη του. Προ αυτής της καταστάσεως το 1998, η τελευταία αναγγελία πώλησής του, βρήκε τον δικηγόρο Νίκο Κορδόση αποφασισμένο να αναλάβει τη διαχείριση της σημαντικής ιστορίας του κτιρίου. Έτσι αφού το αγόρασε, το μετέτρεψε με δικές του δαπάνες σε μια εστία πολιτισμού, σε ένα ζωντανό Ιστορικό Μουσείο στην καρδιά του τόπου που ενέπνευσε τον «Ύμνο Εις την Ελευθερία» του Διονυσίου Σολωμού και το παρέδωσε στην κοινωνία του Μεσολογγίου και της ευρύτερης περιοχής με την επωνυμία «Διέξοδος». Έκτοτε η «Διέξοδος» λειτουργεί ως ένας δυναμικός κοινωφελής πολιτιστικός οργανισμός, στους χώρους του οποίου ο επισκέπτης εισέρχεται, και κυρίως οι νέοι, όχι σαν παθητικός θεατής αλλά σαν συμμέτοχος μιας ολόκληρης καλλιτεχνικής διεργασίας. Ένας χώρος πολιτισμού, όπου οι άνθρωποι που δεν αρκούνται στη καθημερινότητα βρίσκουν πραγματική διέξοδο, οι καλλιτέχνες τον ιδανικό χώρο για να εκθέτουν τα έργα τους, να χαρίζουν την απόλαυση της μουσικής τους και οι άνθρωποι του πνεύματος για να εκφράζουν τις ιδέες, τις γνώσεις και το απόσταγμα των σκέψεών τους. Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνεται ο,τιδήποτε σχετίζεται με το Μεσολόγγι, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Αρχαία αντικείμενα του 4ου, 3ου και 2ου π.Χ αιώνα, νομίσματα των ελληνιστικών χρόνων, παλαιοχριστιανικά επιστήλια ναών, καθώς και εικόνες, ευαγγέλια και εκκλησιαστικά αντικείμενα του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα. Σε ξεχωριστή θεματική ενότητα βρίσκονται ιστορικά κειμήλια της Επανάστασης του 1821, όπως προσωπικά αντικείμενα του Αρχηγού της Εξόδου Θανάση Ραζη-Κότσικα, η σπάθα του πρώτου Φρουράρχου της Πόλης το 1829 Λάμπρου Κουτσονίκα, το κουστέκι του οπλαρχηγού Ναστούλη Δαγκλή, αλληλογραφία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και άλλων πρωταγωνιστών του Αγώνος, ο σφραγιδόλιθος του Παλαιών Πατρών Γερμανού, άρματα, κοσμήματα και ενδυμασίες του 19ου αιώνα, εφημερίδες της εποχής, φιλελληνικά αντικείμενα, καθώς και χαρακτικά του Λόρδου Βύρωνα. Εκτίθενται επίσης γαλλικά έγγραφα υπογεγραμμένα από τον Μέγα Ναπολέοντα, έγγραφα των πρωθυπουργών Χαρίλαου Τρικούπη και Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, προσωπικά αντικείμενα και σπάνια χειρόγραφα των Μεσολογγιτών ποιητών Κωστή Παλαμά, Μίλτου Μαλακάση και Γεώργιου Δροσίνη ενώ στην Πινακοθήκη του Κέντρου εκτίθενται εικαστικά έργα ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα Ελλήνων και ξένων δημιουργών από το 1865 έως σήμερα. Το Μουσείο λειτουργεί σε καθημερινή βάση και η είσοδος είναι ελεύθερη (πληροφορίες 26310 51260). Η Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου Η Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου Ιδρύθηκε το 1991, και έχει αναπτύξει αξιόλογες δραστηριότητες εντός και εκτός Ελλάδος, όπως διεθνή Βυρωνικά συνέδρια, διαλέξεις για την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά του Μεσολογγίου και της Ελλάδος γενικότερα, αφιερώματα σε ποιητές με συνοδεία μουσικών παραστάσεων, εκθέσεις, πολιτιστικές εκδρομές, ανταλλαγές αποστολών με το εξωτερικό, καθώς και αδελφοποίηση σχολείων του Μεσολογγίου με αντίστοιχα του Nottingham της Μεγάλης Βρετανίας, όπου βρίσκεται ο προγονικός πύργος του Λόρδου Βύρωνα το Newstead Abbey. Είναι Εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και μέλος της Διεθνούς Βυρωνικής Εταιρείας που εδρεύει στο Λονδίνο, μαζί με  σαράντα άλλες  Βυρωνικές Εταιρείες  από πολλά μέρη του κόσμου. Έχει  δημιουργήσει το μοναδικό στην Ελλάδα «Διεθνές Κέντρο Έρευνας και Μελέτης για τον Λόρδο Βύρωνα και τον Φιλελληνισμό», με μία εμπεριστατωμένη πρότυπη λογοτεχνική και ιστορική βιβλιοθήκη 3.000 βιβλίων στα Αγγλικά και Ελληνικά, γύρω από το Ρομαντισμό και το Φιλελληνικό κίνημα του 19ου αιώνα, αλλά και άλλων σύγχρονων συγγραφέων και ποιητών.Επίσης σε συνεργασία με την Ελληνική Εθνολογική Εταιρεία εκθέτει μονίμως  Φιλελληνικά Χαρακτικά του 19ου Αιώνα (αναπαραγωγές), από τη συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου με θέμα: «Ελληνική Επανάσταση και Ευρωπαϊκός Φιλελληνισμός»,  προσφέροντας παράλληλα σε μαθητές σχολείων δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα  σε αυτό το πνεύμα .Το Βυρωνικό Κέντρο είναι το μοναδικό Φιλελληνικό Κέντρο στην Ελλάδα και αποκτά ιδιαίτερη σημασία διότι εδρεύει στην ενδοξότερη πόλη του ελληνικού αγώνα το Ιερό Μεσολόγγι όπου άφησε την τελευταία πνοή του ο Λόρδος Βύρων και πολλοί άλλοι φιλέλληνες. Ήδη λόγω της διεθνούς  αποδοχής του, Έλληνες και ξένοι φοιτητές  από πολλά πανεπιστήμια  του εξωτερικού μαζί με τους καθηγητές τους έρχονται στο Μεσολόγγι και συμμετέχουν στα ετήσια Διεθνή Φοιτητικά Συνέδρια που διοργανώνει. Μουσείο Χαρακτικών Τεχνών στο Αιτωλικό