ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ

Την Τετάρτη 10 Οκτωβρίου 2018 

το 2ο Γυμνάσιο Καλλίπολης πραγματοποίησε 

εκπαιδευτική επίσκεψη 

στον Αρχαιολογικό χώρο και το Αρχαιλογικό Μουσείο της Ελευσίνας.

 

 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η Ελευσίνα αποφασίστηκε ότι θα είναι  η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021.

Σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο του 600 π.Χ., η θεά Δήμητρα μεταμφιεσμένη σε γριά, πονεμένη από την αρπαγή της κόρης της Περσεφόνης που έκλεψε ο θεός του Άδη, Πλούτωνας, έφτασε στην Ελευσίνα. Εκεί βασίλευε ο Κελεός, οι κόρες του τη συνάντησαν στην κρήνη αποκαμωμένη και της πρόσφεραν φιλοξενία. Ο γιος του Κελεού, ο Δημοφώντας μεγάλωσε στα χέρια της. Η Δήμητρα τον άλειφε τη νύχτα με αμβροσία και τον πέρναγε πάνω από τη φωτιά για να τον κάνει αθάνατο. Όταν την ανακάλυψαν, αποκάλυψε την ταυτότητά της και απαίτησε από το βασιλιά να χτιστεί ναός πάνω από την πόλη. Κλεισμένη στο ναό και σε απόγνωση τιμωρεί τους πάντες, προκαλώντας ξηρασία και λιμό, μέχρι να πετύχει την επιστροφή της κόρης της στη γη και την άνθισή της.

Η λατρεία της Δήμητρας από τοπική  έγινε πανελλήνια και με τους Ρωμαίους παγκόσμια.

Το ιερό της Ελευσίνας υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου, όπου από τη Μυκηναϊκή Εποχή έως το τέλος του 4ου αι. μ.Χ. λατρευόταν συνεχώς η θεά Δήμητρα, θεά της ανανέωσης της φύσης και της βλάστησης των σιτηρών, που δίδαξε στους Ελευσίνιους την καλλιέργεια της γης και τις ιερές τελετές, τα πάνσεπτα μυστήρια, για τα οποία αξίωσε απόλυτη μυστικότητα.
 

Στα χρόνια του Σόλωνα (αρχές 6ου αι. π.Χ.) η Ελευσίνα προσαρτάται οριστικά στην Αθήνα και τα Ελευσίνια Μυστήρια καθιερώνονται ως αθηναϊκή εορτή. Την εποχή του Πεισίστρατου (550-510 π.Χ.) το ιερό και η πόλη, περιβάλλονται από ισχυρό τείχος με πύργους.
 

Μετά την καταστροφή του από τους Πέρσες (480 π.Χ.) το ιερό ανακαινίζεται με την ανέγερση νέων κτηρίων, όπως του νέου μεγάλου Τελεστηρίου και της Στοάς του Φίλωνα, που χτίστηκε στην ανατολική πλευρά του Τελεστηρίου έναν αιώνα αργότερα.
 

Η τελευταία περίοδος ακμής του ιερού τοποθετείται στα Ρωμαϊκά Χρόνια, όταν ρωμαίοι αυτοκράτορες στολίζουν το ιερό με νέα λαμπρά οικοδομήματα όπως τα Μεγάλα Προπύλαια, τις Θριαμβικές Αψίδες, την Κρήνη, ναούς και βωμούς.
 

Στο τέλοςτου 4ου αι. μ.Χ. τα Μυστήρια παρακμάζουν, ενώ με την εισβολή των Βησιγότθων του Αλάριχου το ιερό μετατρέπεται σε ερείπια και η λατρεία εγκαταλείπεται.
 

Η συνέχεια της χρήσης του χώρου κατά τους χριστιανικούς χρόνους μαρτυρείται από το μεταβυζαντινό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο οποίος δεσπόζει στο λόφο επάνω από το αρχαίο Τελεστήριο, και είναι χτισμένος επάνω στα ερείπια παλαιότερου χριστιανικού ναού.

Εδώ γίνονταν τα περίφημα «Ελευσίνια Μυστήρια». Όσα έβλεπαν, άκουγαν και διδάσκονταν, έμεναν μυστικάΤα Ελευσίνια ήταν οι μεγάλες γιορτές την άνοιξη, το μήνα των ανθεστηρίων και το φθινόπωρο. Στη μύηση αποκλείονταν οι ένοχοι φόνου, οι ιερόσυλοι και εκείνοι που δε μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Οι μύστες επέστρεφαν στους τόπους τους ηθικά βελτιωμένοι, ευτυχισμένοι, με μειωμένο φόβο για το θάνατο και αυξημένη ελπίδα για μια καλύτερη ζωή.

Όπως και ο σημερινός επισκέπτης της Ελευσίνας. Μέσα στους ιστορικούς και κοινωνικούς τριγμούς, αναγνωρίζει μια αξία που την κάνει σθεναρή και ανθεκτική, σαν την επιστροφή της ευφορίας και της ανθοφορίας μετά από έναν παγωμένο χειμώνα, που δείχνει πάντα το θρίαμβο της ζωής επί του θανάτου.

 

 

 

 

Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Ο ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Ο επισκέπτης, μετά την είσοδό του στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας συναντά τη Ρωμαϊκή Αυλή, στην οποία υπάρχουν ο ναός της Προπυλαίας Αρτέμιδος, η Εσχάρα, η Ρωμαϊκή Κρήνη και οι δύο Θριαμβικές Αψίδες. Στη συνέχεια εισέρχεται στο Ιερό της Δήμητρας από τα Μεγάλα Προπύλαια, δίπλα από τα οποία βρίσκεται το Καλλίχορο Φρέαρ. Στη συνέχεια διέρχεται από τα Μικρά Προπύλαια, δίπλα από τα οποία υπάρχει το Πλουτώνειο. Τέλος εισέρχεται στο Τελεστήριο, τον κυρίως ναό της Δήμητρος.

ΤΟ ΠΡΟΑΥΛΙΟ   Μαρμάρινη σαρκοφάγος ρωμαϊκών χρόνων (2ος αι. μ.Χ.) με παράσταση της θήρας του Καλυδώνιου Κάπρου στην κύρια όψη της, δύο μεγάλες μαρμάρινες δάδες, σύνθετα κιονόκρανα των Μικρών Προπυλαίων και μαρμάρινα επιτύμβια αγγεία  ΑΙΘΟΥΣΑ I   Πρωτοαττικός αμφορέας (650 π.Χ.) με παράσταση της τύφλωσης του Πολύφημου στο λαιμό και του μύθου του Περσέα και της Μέδουσας στο σώμα του. Η «Φεύγουσα Κόρη» (αρχές 5ου αι. π.Χ.) από το διάκοσμο της Ιεράς Οικίας. Το ψηφισματικό ανάγλυφο των Ρειτών (421 π.Χ.). ΑΙΘΟΥΣΑ ΙΙ   Ακέφαλο άγαλμα της θεάς Δήμητρας, πρωτότυπο έργο του τέλους του 5ου αι. π.Χ., από το εργαστήριο του γλύπτη Αγοράκριτου. Αναθηματικά ανάγλυφα που εικονίζουν την «αποστολή» του Τριπτόλεμου για τη διάδοση της καλλιέργειας της γης. ΑΙΘΟΥΣΑ ΙΙΙ   Ακέφαλο άγαλμα του Ασκληπιού, πρωτότυπο έργο του 4ου αι. π.Χ. Αρχαϊστικό άγαλμα Κόρης που κρατούσε αρχικά μια χαμένη σήμερα λεκάνη με νερό για καθαρμούς. Αγαλμάτιο Ποσειδώνα, ρωμαϊκό αντίγραφο έργου του Λύσιππου. ΑΙΘΟΥΣΑ IV   Δύο μαρμάρινοι ανδριάντες ρωμαίων αυτοκρατόρων και άγαλμα του Αντίνοου, ευνοούμενου του Αδριανού. ΑΙΘΟΥΣΑ V   Το υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα κιστοφόρου Κόρης, στο κέντρο της αίθουσας, είναι η μία από τις δύο Καρυάτιδες που στήριζαν τη στέγη των Μικρών Προπυλαίων (1ος αι. π.Χ.). Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται δύο γύψινα προπλάσματα που αναπαριστούν το ιερό κατά τον 6ο αι. π.Χ. (στο κατώτερο επίπεδο) και κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους (στο ανώτερο επίπεδο). ΑΙΘΟΥΣΑ VI   Εκτίθενται αγγεία και άλλα μικροευρήματα από το ιερό και τα νεκροταφεία της αρχαίας Ελευσίνας. Αντιπροσωπεύονται όλες οι φάσεις ζωής στο χώρο, από τα προϊστορικά χρόνια έως την Υστερορωμαϊκή περίοδο. Επίσης σε μία προθήκη εκτίθενται πήλινοι και λίθινοι κέρνοι, χαρακτηριστικά σκεύη της ελευσινιακής λατρείας.

ΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ


Η Δήμητρα, θεά της γεωργίας, συνδεόταν φυσικά με τις καλλιέργειες και τη γονιμότητα της γης.
 Η μυστικότητα της λατρείας της στην Ελευσίνα ήταν αυστηρά επιβεβλημένη. Όσοι μυούνταν στα μυστήρια απαγορευόταν να αποκαλύψουν όλα όσα είχαν δει και ακούσει κατά τη διάρκεια της μύησης. Εξ’ αιτίας της αυστηρής μυστικότητας δεν γνωρίζουμε τι έκαναν κατά τη διάρκεια των τελετών, καθώς κανένας αρχαίος συγγραφέας δεν αναφέρει τίποτα σχετικό.
Γνωρίζουμε, όμως, λεπτομερώς τι γινόταν στα φανερά. Τα Μικρά Ελευσίνια γίνονταν το Φεβρουάριο στην Αθήνα, κοντά στο σημερινό Παναθηναϊκό Στάδιο. Τότε έκαναν την προκαταρκτική μύηση εκείνων θα μυούνταν αργότερα στα Μεγάλα Μυστήρια. Αυτοί, λοιπόν, θυσίαζαν, εξαγνίζονταν και μάθαιναν ορισμένα πράγματα.
Τα Μεγάλα Μυστήρια ή Ελευσίνια Μυστήρια άρχιζαν στην Αθήνα στις 14 του μηνός Βοηδρομιώνος και ολοκληρώνονταν εννέα ημέρες αργότερα στην Ελευσίνα. Τις εννέα αυτές ημέρες διαδραματίζονταν τα εξής:

• Προεόρτια, 14 του Βοηδρομιώνος
  Την προηγούμενη της έναρξης της γιορτής γινόταν η μεταφορά των ιερών αντικειμένων από την Ελευσίνα στην Αθήνα. Συγκεκριμένα, τα ιερά αντικείμενα τοποθετούνταν σε κύστες και με συνοδεία πομπής από νέους των Αθηνών και από το ιερατείο της θεάς έφταναν στο Ελευσίνιο (τέμενος της Δήμητρας κάτω από την Ακρόπολη, προς τη μεριά της Αγοράς), όπου και στεγάζονταν.
• Πρώτη Ημέρα, 15 του Βοηδρομιώνος (Αγυρμός)
  Συγκέντρωση των Μυστών στην Ποικίλη Στοά της Αγοράς. Εκεί κηρυσσόταν η επίσημη έναρξη των Μυστηρίων (πρόρρηση) από τον ιεροκήρυκα.
• Δεύτερη Ημέρα, 16 του Βοηδρομιώνος (Άλαδε Μύσται)
  Με το σύνθημα «Άλαδε Μύσται», που σημαίνει «στη θάλασσα Μύστες», η ομάδα των Μυστών λουζόταν στο Φάληρο για να διώξουν τις αμαρτίες, ενώ θυσιάζονταν στον ίδιο τόπο μικροί χοίροι.
• Τρίτη Ημέρα, 17 του Βοηδρομιώνος
  Ο βασιλιάς των Αθηνών προΐστατο θυσίας προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης στο Ελευσίνιο.
• Τετάρτη Ημέρα, 18 του Βοηδρομιώνος
  Κατά τη διάρκεια αυτής της ημέρας οι Μύστες έμεναν στα σπίτια τους, ενώ η πόλη της Αθήνας τιμούσε τον Ασκληπιό. Γυναίκες με καλάθια γεμάτα με ρόδια και παπαρούνες επάνω σε βοϊδάμαξα, σχημάτιζαν πομπή και γύριζαν μέσα στην πόλη.
• Πέμπτη Ημέρα, 19 του Βοηδρομιώνος
  Ξεκινά η μεγάλη πομπή προς την Ελευσίνα με το άρμα του θεού Ίακχου να προηγείται. Στάσεις γίνονταν κατά μήκος της Ιεράς Οδού, σε διάφορα ιερά, για τέλεση θυσιών και απόδοση προσφορών. Οι κάτοικοι της Ελευσίνας τους περίμεναν στη γέφυρα του Κηφισού και τους υποδέχονταν με φωνές και περιγελάσματα («γεφυρισμοί»). Το βράδυ η πομπή έφθανε στην Ελευσίνα και τα ιερά αντικείμενα επανατοποθετούνταν στη θέση τους, στο άβατο δηλαδή του Τελεστηρίου. Η γιορταστική ατμόσφαιρα συντηρούνταν με ολονύκτιους χορούς.
• Έκτη Ημέρα, 20 του Βοηδρομιώνος
  Η καθαυτό μύηση γινόταν αυτή την ημέρα. Το περιεχόμενο της τελετής παραμένει μέχρι σήμερα επτασφράγιστο μυστικό. Πολλές εικασίες έχουν γίνει, αλλά το μόνο που μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε είναι ότι οι Μύστες, αφού συγκεντρώνονταν το βράδυ στο Τελεστήριο (τετράγωνο υπόστυλο κτίριο τεράστιας χωρητικότητας), ενώ είχε προηγηθεί νηστεία κατά τη διάρκεια της ημέρας, έπιναν τον κυκεώνα (μείγμα από αλεύρι, νερό και φλισκούνι), παρακολουθούσαν κάποια δρώμενα που σχετίζονταν με το μύθο της Δήμητρας και της Κόρης και άκουγαν κάποιες μυστικές φράσεις. Το τέλος της μύησης σηματοδοτούσε η θέαση των ιερών αντικειμένων, που φυλάσσονταν σε ξεχωριστό χώρο μέσα στο Τελεστήριο.
• Έβδομη Ημέρα, 21 του Βοηδρομιώνος
• Όσοι είχαν μυηθεί τον προηγούμενο χρόνο μπορούσαν αυτή την ημέρα να φτάσουν στον ανώτερο βαθμό μύησης, την εποπτεία. Ο δεύτερος αυτός βαθμός μύησης είχε να κάνει πάλι με τη θέαση κάποιου μυστικού και ιερού αντικειμένου.
• Όγδοη Ημέρα, 22 του Βοηδρομιώνος
  Ήταν η ημέρα της τελετής της πλημοχόης (είδος πήλινου αγγείου). Οι μυημένοι έχυναν νερό από μια πλημοχόη δύο φορές, μία προς ανατολάς και μία προς δυσμάς, ενώ παράλληλα εκστόμιζαν κάποιες γονιμικές επικλήσεις (ζητούσαν από τις θεϊκές δυνάμεις να βρέξει αλλά και να γονιμοποιηθεί η γη).
• Ένατη Ημέρα, 23 του Βοηδρομιώνος
  Οι Μύστες έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής, αντικρίζοντας πλέον τη ζωή και το θάνατο με διαφορετικό μάτι, πιο αισιόδοξοι και με αναπτερωμένο ηθικό.

Τα Ελευσίνια Μυστήρια τελούνταν συνεχώς έως την εποχή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Μεγάλου, ο οποίος τα κατάργησε επισήμως το 392 με το διάταγμα για το κλείσιμο όλων των αρχαίων ιερών, σε μια προσπάθεια να καταστείλει την αντίσταση των οπαδών της παλαιάς θρησκείας στην επιβολή του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.